Op reis in eigen stad
Een dagje ITALIA in Antwerpen
Sint-Andrieskerk
Waaistraat / Pastoor Visschersplein of (in de voormiddag) Sint-Andriesstraat 5A
emotioneel carraramarmer en het fantasieschip ‘Amalfi’
Een gezegde dat enkel in de beperkte kring van Vlaamse barokfanaten gekend is, heeft te maken met twee beroemde beelden van de apostelenDit is de naam die men geeft aan de voornaamste twaalf leerlingen van Jezus, die door Hem gezonden werden om het evangelie te verkondigen. Bij uitbreiding wordt de term ook gebruikt voor andere verkondigers, zoals Paulus en Pater Damiaan (“De apostel der melaatsen”). Petrus en Andreas:
“Staat het mooiste beeld van Sint-Andries in Rome in de Sint-Pieters,
dan staat het mooiste beeld van Sint-Pieter in Antwerpen in de Sint-Andries.”
Toevallig zijn deze beide apostelen elkaars broer. Veel minder toevallig is het dat de Antwerpse beeldhouwer Artus I Quellinus naar Rome in de leer is gegaan bij de vermaarde ’il Fiammingo’ (de Vlaming) Frans Duquesnoy en eens terug in 1640, zich weet te ontpoppen tot de eerste grootmeester van de barokke beeldhouwkunst in de Nederlanden. De imponerende ‘Sint-Andreas’ van Duquesnoy in de Vaticaanse basiliekEen eretitel die aan een kerkgebouw wordt toegekend omwille van zijn bijzondere betekenis, bijvoorbeeld als bedevaartsoord. In België zijn er 29 basilieken, waarvan de bekendste die van Scherpenheuvel en die van Koekelberg zijn. Deze kerken hebben in het geheel niet de vorm van een basilica. (1629–’33), dat de aanwezigheid van een reliekEen overblijfsel van het lichaam van een heilige of een (deel van) een voorwerp dat met een heilige, Jezus of Maria in contact is geweest. De allereerste heiligdommen werden gebouwd op graven van heiligen. Om deze heilige aanwezig te brengen in andere kerken en kapellen werden overblijfselen van deze heiligen verspreid. De eerste altaren waren meestal de sarcofagen van de heiligen. Vandaar ook het gebruik om relieken onder de altaarsteen te plaatsen. Relieken worden ook bewaard in reliekschrijnen en eventueel tentoongesteld in reliekhouders. van Andreas moest illustreren, dient vaak als een icoon van de barokke beeldhouwkunst. Het beeld van Sint-PetrusHij was één van de twaalf apostelen. Hij was een visser die samen met zijn broer Andreas door Jezus werd opgeroepen om Hem te volgen. In de evangelies en de Handelingen van de Apostelen is hij de leerling die het meest wordt vermeld. Zijn oorspronkelijke naam was Simon. Zijn bijnaam Petrus (d.i. rots) kreeg hij van Jezus, die volgens de overlevering zei dat Hij op deze rots zijn Kerk zou bouwen. (1658), bedoeld als grafmonument van iemand die ‘Petrus’ gedoopt was, behoort tot de topstukken van de barok in België. Ongewild voel je mee met Petrus, die spijt heeft Jezus te hebben verloochend en daarom wenend het hoofd afwendt.
De reliek van Andreas’ hoofd is niet meer in Rome omdat in een oecumenische geste van toenadering paus Paulus VI ‘het hoofd van Andreas’ aan de Grieks-Orthodoxen heeft teruggegeven; sindsdien rust het opnieuw in Patras. Zintuiglijk als Italianen zijn, hechten ze veel waarde aan zicht- en voelbare herinneringen (‘relieken’) van overledenen en heiligen. Bij gebrek aan iets meer tastbaars was men in 1929 al blij met enkele druppels lichaamsvocht (jawel) uit de lijkkist van Andreas, die vereerd wordt in de Sint-Andreaskathedraal van het Zuid-Italiaanse Amalfi. Ter gelegenheid van het vierhonderdjarig bestaan van de Sint-Andriesparochie werd er toen een zilveren reliekschrijnEen versierd(e) kist(je) waarin een reliek wordt bewaard. in de vorm van schipHet achterste gedeelte van de kerk voorbehouden voor de kerkgangers. Het schip loopt tot aan het dwarsschip. voor gesmeed en aan de voorsteven de naam ‘Amalfi’ draagt. Volgens kenners gaat het niet om een historisch scheepsmodel, maar – los van de miniweergave van de kerktoren op de plecht – enkel om een fantasieschip. Ook deze (derderangs)reliek van de patroonheilige Andreas is hier niet meer want … opgedroogd.
