De calvarietuin: op bede-vaart ‘achter de hoek’

De bedevaart naar het Heilig Land is voor menige christen een levensdoel. In de 17^de eeuw nemen de Antwerpse dominicanen het voortouw in het promoten van deze bedevaart. In de schoot van de Rozenkransbroederschap richten zij het Genootschap der Jeruzalemvaarders op. De laatste bezoekers van het Heilig Land op het einde van de eeuw zijn de gebroeders van Ketwigh, beiden dominicaan te Antwerpen. Omdat het Heilig Land onbereikbaar wordt door de oprukkende Ottomanen in de Balkan, vat Dominicus (Domien) van Ketwigh het plan op om het kerkhof naast de kerk, met behoud van zijn begraaffunctie, om te vormen tot een meditatieve beeldentuin à la Jeruzalem. Deze barokke creatie is dus bedoeld als een soort spirituele erzatz. Door Jezus’ lijden, sterven en verrijzenisDit is de kern van het christelijk geloof, nl. dat Jezus op de derde dag na zijn kruisdood uit het graf is opgestaan en verder leeft. Dit wordt gevierd met Pasen. levensgroot uitgebeeld te zien, kan de bezoeker deze geloofsmysteries sterker voor de geest halen en dieper beleven. Nog vóór 1699 maakt Willem I Kerricx de ontwerptekening voor de ‘berg’, maar de realisatie van het hele project neemt bijna een halve eeuw in beslag. Tot in 1741 doet men hiervoor een beroep op verscheidene Antwerpse barokbeeldhouwers, onder wie Jan Claudius De Cock, Willem I Kerricx en Willem-Ignatius Kerricx, Jan Pieter I van Baurscheit, Michiel I van der Voort en Alexander Van Papenhoven.

De dominerende calvarieberg mag dan al zijn naam lenen aan de hele tuin van dit voormalige kerkhof, in feite is het ook een Verrijzenistuin, aangezien Jezus’ heropstanding ‘in levende lijve’ in beeld wordt gebracht door Zijn ontmoeting met Maria Magdalena in de tuin! Bovendien voorzeggen de profeten Jezus’ lijden én Zijn heropstanding. Al wie ook maar betrokken is bij Jezus’ liefdeoffer in de kruisdood en Zijn overwinning op de dood, hetzij als directe getuige, als profeet of als voorbeeldige devotievrome, heeft hier een plaats gekregen. Door de thematische opstelling van de beelden en door de levendige dialoog van enkele beeldengroepen heeft het merkwaardig ensemble iets van een openluchttheater.

Vier dominicanen, zelf Jeruzalembedevaarders, gewapend met de rozenkrans, begeleiden de bezoekers. Om het reisdoel van hun genootschap te illustreren, houden ze een schild met het christelijke wapen van Jeruzalem vast, terwijl de palmtak wijst op het pelgrimsgebruik om, eens aan land, met dit ‘bewijs’ triomfantelijk hun thuisstad te betreden.