Antwerpen, Kerken en Toerisme
Toerismepastoraal, Bisdom Antwerpen (TOPA vzw)

Sint-Paulus, de Antwerpse dominicanenkerk, een openbaring.

De kapel van het Heilig Sacrament
en van de Zoete Naam Jezus

De Altaaromlijsting (Peter I Verbruggen, 1656)

Ofschoon in de schaduw van Rubens’ schilderij, verdienen de zware witmarmeren schroefzuilen van Peter I Verbruggen aandacht. Engelkindjes, hoewel in de meerderheid, en putti wisselen elkaar willekeurig af. Traditioneel voor een (Sacraments)altaar oogsten zij graan en druiven ter voorbereiding van de eucharistische gaven van brood en wijn, die in de vorm van een kelk en een grote hostie worden voorgesteld. Links, hier in de zin van chronologisch eerst, op het tweede niveau, zijn twee engeltjes met elkaar aan het vechten, een compositie die teruggaat op Frans du Quesnoy (Rome, ca. 1635). Op dezelfde hoogte aan de rechterzijde, te interpreteren als een chronologisch vervolg, geven twee putti elkaar – ver-zoenend – een zoentje, wat daarboven herhaald wordt in een warme omhelzing. Een adequatere omkadering voor de échte, liefdevolle aanwezigheid van Jezus in de Eucharistie is moeilijk voor te stellen. Staat er niet in het evangelie “Wanneer je dus je offergave naar het altaar brengt en je je daar herinnert dat je je broeder of je zuster iets verwijt, laat je gave dan bij het altaar achter; ga je eerst met die ander verzoenen en kom daarna je offer brengen” (Mt. 5:23). En zegt Sint-Paulus (1 Kor. 11:27) niet dat wie “onwaardig het Eucharistisch brood eet of de beker drinkt” – zoals de vos die van de druiven wil eten – “zich schuldig maakt aan het lichaam en bloed van de Heer”? Het Sacrament van de pure liefde duldt niet dat je nog langer met iemand in onmin leeft. Zang en muziek met doedelzak (B5) en schalmei verbeelden de vreugde om Jezus in het Heilig Sacrament te ontmoeten.

Links bedreigt een hond een eekhoorn, terwijl hetzelfde diertje rechts ongestoord aan een vrucht kan knabbelen. Wat is daar de diepere zin van?

 
 Zuil AZuil BZuil CZuil D
6vogel (feniks?)engel zingt uit boek en slaat de maat?oogst
5 engel speelt doedelzakengel met kelk en hostierust tijdens oogst
4engel wil vos verhinderen om van de druiven te etenputto speelt op schalmeioogstputti omhelzen elkaar ter verzoening
3 engel verschrikt met masker, putto valt achterover van ‘t schrikkenkruis waarop doornenkrooneekhoorn knabbelt een vrucht
2vechtende engelenengel beschermt eekhoorn tegen hond putti zoenen elkaar verzoenend
1  haan (met grote staart)oogst
 
 

Op de zuilbasementen prijken de bustes van twee dominicanen. Links, d.i. iconografisch rechts – op de ereplaats – wordt de devotie tot het Heilig Sacrament gepresenteerd door de buste van Thomas van Aquino, de auteur van de Sacramentshymnen. Op zijn mantel staat zijn persoonlijk attribuut, de zon als symbool van de ene waarheid. Rechts prijkt de mysticus Henricus Suso (ca. 1295 Ueberlingen of Konstanz, † Ulm 1366; nochtans pas zalig verklaard in 1831). Hij ijverde voor de Zoete-Naam-Jezusdevotie als eerherstel voor het oneerbiedig gebruik van Jezus’ naam. Volgens zijn vita had hij de naam van Jezus als monogram in zijn borst gegrift. Hier staat het “IHS”-monogram op Suso’s dominicanenmantel.

In de bekroning van het altaar triomfeert het Kind Jezus over het kwaad.