Op reis in eigen stad
Een dagje NEDERLAND in Antwerpen
‘le Grand Bassin’ wordt Willemdok
Godefriduskaai
In 1803 gaf Napoleon de opdracht om op deze plek twee dokken te graven in elkaars verlengde. Op de plek waar nu het MAS staat, stond toen nog het 16de-eeuwse Hanzehuis, dat men wilde behouden. Dit lag tussen twee vlieten die eveneens stamden uit de 16de eeuw, maar die rechtstreeks verbonden waren met de Schelde en zo onderhevig waren aan de getijdewerking. Gevolg: bij laag water lagen de schepen er vast in het slib. Dokken – met een sluis – zouden dit probleem oplossen. Hiertoe werd de ruimte tussen de vlieten uitgegraven. Voor alle duidelijkheid: Napoleon wilde Antwerpen vooral uitbouwen als militaire haven en deze dokken waren dus ook bedoeld voor oorlogsschepen.
In 1812 werden de dokken in gebruik genomen en ze kregen weinig prozaïsche namen: Petit Bassin en Grand Bassin. Dit verklaart waarom in het Antwerps dialect een dok nog altijd “nen bassèng” heet…
Toen in 1815 Antwerpen deel werd van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden veranderde de functie van de haven. Het Grote Dok had toen nog geen kaaimuren; die werden gebouwd in de Nederlandse periode. Koning Willem had vooral economische plannen en dus moesten er in de buurt van deze dokken vooral grote stapelhuizen komen. Op 6 mei 1830 (minder dan vier maanden voor de Belgische Revolutie) legde Koning Willem I de eerste steen van de Koninklijke Stapelhuizen. Ook al werd dit enorme entrepot pas in gebruik genomen toen er reeds een Belgische koning was, toch bleef de naam verwijzen naar de Nederlandse koning. In 1901 werden deze stapelhuizen compleet vernield door een enorme brand, maar vervangen door nieuwe stapelhuizen met dezelfde naam, die in 1990 werden gesloopt. Op dezelfde plek verscheen een gebouwencomplex met in het midden een appartementsgebouw dat nog altijd de naam “Koninklijke Stapelhuizen” draagt.
Koning Willem I huldigde in 1822 de brug in over de verbinding tussen de twee dokken. Aanvankelijk heette ze “IJzeren Brug” maar later werd ze omgedoopt tot de Nassaubrug.
In 1903 kregen de dokken hun huidige naam: Bonapartedok (klein) en Willemdok (groot).
Aan het Willemdok (en ook op twee andere plaatsen in de buurt) staan vijf bronzen beelden die geïnspireerd zijn op werk van de Antwerpse kunstenaar Eugeen Van Mieghem (1875-1930). Hij werd geboren in deze buurt, groeide er op en werkte er als scheepsbevrachter. In duizenden tekeningen legde hij het leven in de havenbuurt vast. Na de Tweede Wereldoorlog geraakte hij in de vergetelheid maar sinds 1993 heeft hij in Antwerpen een museum dat volledig aan zijn werk is gewijd. De bronzen beelden naar zijn werk werden tussen 2005 en 2009 gemaakt door de Nederlandse kunstenares Carla Kamphuis-Meijer (°1957).
