De Antwerpse Sint-Andrieskerk, een openbaring.
Hoe de patroonheilige de omgeving patroneert
De patroonheilige van de kerk, Andreas, leende zijn naam aan enkele naburige straten. Zo heet de straat die aan de zuidkant recht op de belangrijkste zijingang van de kerk uitgeeft, vanaf haar aanleg begin 16de eeuw de Sint-Andriesstraat. Omdat ze eveneens naar de pomp op het zuidelijke kerkhof leidt, staat ze sinds het einde van de 17de eeuw ook bekend als de Pompstraat. Daar in het midden van de 18de eeuw het zuidelijke kerkhof ook een plaats van onwelvoeglijk gedrag wordt, sluit men het af met een omheining en verplaatst de pompzuil naar een permanent toegankelijke waterput in de nabije Pompstraat. Later wordt de pomp, die is bekroond met een Sint-Andriesbeeld, tegen een huis geplaatst, maar door de ingebruikneming van de waterleiding wordt ze overbodig en verwijdert men haar in 1904.
Sinds de inwijding van de parochiekerk in 1529 staat de straat aan de zuidkant bekend als de Nieuwe Kerkstraat, in 1545 ook genoemd ‘Sint-Andrieskerkstraat’ en meestal afgekort tot Kerkstraat. In 1856, bij het invoeren van de huisnummering per straat, wordt de huidige naam officieel Sint-Andriesstraat om verwarring te voorkomen met de Kerkstraat nabij de Sint-Willibrorduskerk.
De Sint-Andriesplaats van haar kant is ontstaan na de sanering van omstreeks 1867, waarbij een heel huizen blok met meerdere steegjes gesloopt werd. De naam ‘Sint-Andriesplein’ van 1869 verbastert rond 1900 tot ‘Sint-Andries plaats’.
De 16de-eeuwse Sint-Andriesgang met zijn zes huisjes, de meest oostelijke gang aan de noordzijde van de Lange Vlierstraat, verdwijnt bij de verbreding van de straat omstreeks 1867. De laatste jaren van zijn bestaan verloor deze gang blijkbaar zijn heiligenaureool: ‘Strontgang’ wordt hij dan genoemd …
De populariteit van een heiligeDit is een titel die de Kerk aan een overledene toekent die bijzonder rechtschapen en gelovig heeft geleefd. In de Rooms-Katholieke en de Orthodoxe Kerk mogen heiligen worden vereerd (niet aanbeden). Een aantal heiligen zijn ook martelaren. valt ook af te leiden aan het aantal huizen, handelszaken en instellingen dat naar hem genoemd wordt. Nog steeds prijkt de naam van de heilige Andreas boven enkele voorname panden in de omgeving, zoals een kledingzaak op de hoek van de Kammenstraat en de Nationalestraat, een apotheek in de Nationalestraat en sinds 1994 ook bij het stedelijk Cultureel Ontmoetingscentrum Sint-Andries (COSTA) aan de Sint-Andriesplaats. In Antwerpen hadden tot aan het Franse Bewind ongeveer vijfentwintig burgerhuizen Sint-Andries als patroon heilige: 21 heetten gewoon ‘Sint-Andries’, waarvan zeven in de Sint-Andriesparochie, en drie werden ‘Sint-Andries Cruys’ genoemd. De vierde wijk in Antwerpen heet overigens officieel ‘het Sint-Andrieskwartier’. De verbondenheid van de patroonheilige met de buurt blijkt ook uit de naamgeving van wijk verenigingen, ongeacht hun filosofische gezindheid. Sinds 1975 tracht het pluralistische comité ‘Sint-Andrieskwartier herleeft’ de sociaal-culturele geschiedenis van de wijk levendig te houden, terwijl het wijkcomité ‘Stuurgroep Sint-Andries’ zich maatschappelijk inzet.
