Antwerpen, Kerken en Toerisme
Toerismepastoraal, Bisdom Antwerpen (TOPA vzw)

De Onze-Lieve-Vrouwetoren van Antwerpen

De architectuur en haar structuur

Hier is de plek om een ondergronds raadsel boven te halen: de sage van Matthias. Want compleet onzichtbaar, maar omweven met sagen, zijn de grondvesten van de beide westertorens (1420-1430).

Door stormen was de Honte nog maar net tot de brakke zeearm Westerschelde verbreed waardoor Antwerpen dichter bij de Noordzee was komen te liggen. Daardoor was bij springtij het overstromingsgevaar een reëel risico geworden. Als voorzorgsmaatregel had men wel het volledige bouwterrein voor het nieuwe gotische kerkschip, samen met het kerkhof (de huidige Handschoenmarkt) bijna 3 voet opgehoogd.

Maar dan: de ossenhuiden! De sage zegt dat Matthias de metserknecht een geheim kent om het grondwater in de bouwput tegen te houden: gezouten dierenvellen! Wanneer hij het loslippig aan zijn vrouw toevertrouwt, wanneer zoonlief dat afluistert, wanneer die het voor een kleine fooi verklapt aan bouwmeester Appelmans … ontspint zich een gezinsdrama. Matthias slaat zijn kind dood, de echtgenote verdrinkt zich in de Steenhouwersvest, Matthias verdwijnt 20 jaar en bij zijn terugkeer werpt hij zich van de (bereikte) toren(hoogte) te pletter.

Dezelfde huidensage circuleert in heel het oude Brabant (Brussels stadhuis, Diest, ’s Hertogenbosch) maar kan je op geen enkel betrouwbaar archiefstuk funderen. Die rundsvellen moet je beschouwen als het plastic in de huidige bouwputten om te vermijden dat het grondwater de nauwkeurigheid van de aanzet zou bemoeilijken. De eerste rijen stenen moeten natuurlijk perfect horizontaal liggen, wil je later, zo veel hoger, geen scheve toestand te creëren. In een van zijn populaire, deels educatieve ‘Suske en Wiske’-albums, De Stalen Bloempot, stelt Willy Vandersteen net iets te nadrukkelijk dat de kathedraal op de huiden werd gebouwd. Hij suggereert dat wanneer de kathedraaltoren lelijk scheef staat en dreigt over te hellen en neer te vallen, de oorzaak ligt bij verrotte rundshuiden. Zo wordt de functie van de huiden al te zeer overroepen, alsof ze zouden instaan voor de stabiliteit van het bouwwerk. Vandaar een van de meest verspreide misvattingen en gestelde vragen over de kathedraal: ‘of het waar is dat de grote toren op rundshuiden steunt?’ Het is echter niet omdat er onder de eerste stenen rundshuiden gelegd zijn, dat je hieruit mag afleiden dat die stenen er ook op steunen. Zelfs met de stevigste schoenen sta je nog altijd op de grond.

Wanneer het lichaam van Matthias op de grond uiteenspatte, zouden er 7 brokken aan de bodem gekleefd hebben en die plekken zouden dan vereeuwigd zijn door evenzoveel koperen nagels, opgenomen in de latere straatstenen. Bij de herprofilering van de Handschoenmarkt in de jaren 1990 werden deze 7 staven er opnieuw aangebracht.