De Tenhemelopneming van Maria (Cornelis Schut)

Voor het thema van Maria’s tenhemelopneming is er voor Cornelis Schut geen dankbaarder locatie dan de hoogste plek in het interieur van de kathedraalDe hoofdkerk van een bisdom, waar de zetel van de bisschop staat., waardoor zijn plafondschilderij voor de toeschouwer zelfs Rubens’ altaarstuk qua inlevingsvermogen overtreft. Bij het opkijken word je willens nillens getuige van ‘Maria’s tenhemelopneming’, met het risico op een pijnlijke hals. Dit ronde schilderstuk (1648) met een diameter van bijna 6 m is zelf ook op 43,7 m, hoog ‘ten hemel’ verheven. Meer nog, de trompe-l’oeil stuurt Maria’s opneming de eindeloze hemel in.

De onderste geledingen met zwevende engelen vormen de aanzet tot een opwaartse stuwende beweging. Ze musiceren vol vreugde zoals de oorspronkelijke, begeleidende tekst in grote letters in de koepellantaarn het aangaf: ASSUMPTA EST MARIA IN CAELI, GAUDENT ANGELI (Maria wordt ten hemel opgenomen. Engelen, verheug u), ontleend aan het offertorium van het betreffende feest. Op het middenplan staat Onze-Lieve-Vrouw, duidelijk in het blauw, geheel in het hart van deze kolkende menigte engelen. In haar kleed werd het sluitstuk bijna ongemerkt verwerkt voor de opening waarlangs men het schilderij met touwen moet aan kunnen optrekken. Ten slotte wacht Maria een heuse ontvangst in de hemel door haar Zoon, God de Vader, en – als je heel goed kijkt – de Heilige GeestDe werkzame kracht van God in mensen. Deze inspireert mensen om God aanwezig te brengen in de wereld. Jezus was “vervuld van Heilige Geest” en toonde zo in zijn spreken en handelen hoe God is. Mensen die de werking van de Heilige Geest in zich toelaten, spreken en handelen op die momenten ook zoals God en Jezus. Zie hiervoor ook ‘Pinksteren’., in de gedaante van een duif, tussen beiden in. Maria, die al haar eindbestemming bij God in de hemel heeft gevonden, wordt hier bijzonder in de verf gezet, omdat juist dit feest van de tenhemelopneming van MariaDit feest – op 15 augustus – speelt een belangrijke rol in de verering van Maria als Moeder Gods. Als belangrijkste heilige is het voor christenen evident dat zij bij haar dood onmiddellijk in het hemelse paradijs werd opgenomen. In de oosterse kerken noemt men dit het feest van “het ontslapen van de Moeder Gods”, m.a.w. haar overlijden, dat meteen een hemelse wedergeboorte inhoudt. In Antwerpen viert men op die dag ook Moederdag. Sommigen noemen dit ook de Hemelvaart van Maria, wat echter fout is. In tegenstelling tot Jezus – die als God zelf naar de plaats kon terugkeren waar hij thuis is – kon Maria enkel door toedoen van God de Vader en Jezus in de hemel worden opgenomen. het patroonsfeest is van de hoofdkerk, de stad en het bisdom. Al wie hier over de vloer komt, wijst zij het uiteindelijke doel van het leven op aarde: de opgang naar het eeuwig geluk bij God in de hemel.

Het hoeft alvast niet te verbazen dat uitgerekend dit schilderij door de Franse overheersers niet ontvreemd werd, gezien de logistieke uitdaging die daarmee gepaard ging. De hoge vieringkoepel leende zich al eens tot een verheven liturgisch schouwspel, met navenante klanken. Zo werd in de baroktijd op PinksterenHet feest, 50 dagen na Pasen, waarop de nederdaling van de Heilige Geest wordt gevierd. Hiermee wordt verwezen naar het verhaal uit de Handelingen van de Apostelen waarin de leerlingen na de dood van Jezus ervaren hoe de Heilige Geest zich in de vorm van vlammende tongen manifesteert. Het gevolg is dat zij uit hun beslotenheid treden en beginnen te preken in de talen van hun toehoorders. Eigenlijk wordt op die manier het begin van de Kerk gevierd., eerst de donder nagebootst, vervolgens een opgespannen doek opengerold, waarop in een waar verrassingseffect een grote cascade van rood papieren kaders neerviel alsof de ‘vurige tongen’ die eens de apostelenDit is de naam die men geeft aan de voornaamste twaalf leerlingen van Jezus, die door Hem gezonden werden om het evangelie te verkondigen. Bij uitbreiding wordt de term ook gebruikt voor andere verkondigers, zoals Paulus en Pater Damiaan (“De apostel der melaatsen”). bezielden, ook hier over de aanwezigen neerdaalden. Voor de luisterrijke vieringHet centrale punt van een kerk met kruisvormig grondplan. De viering is het kruispunt tussen de lengteas [gevormd door koor en schip] en de breedteas [gevormd door het dwarsschip]. van de kroning van het Mariabeeld op 15 augustus 1899, met muziek van kapelmeester Emile Wambach, was een betere locatie niet denkbaar: Terwijl bazuinstoten uit den hoogen koepel galmden en een koorIn een kerk met kruisvormig grondplan dat deel van de kerk dat t.o.v. het dwarsschip aan de andere zijde van het schip ligt. In het koor bevindt zich het hoofdaltaar. van engelachtige zoete kinderstemmekes het Regina Caeli zoo volzalig door de beukenIn de lengte is het schip [in uitzonderlijke gevallen ook het dwarsschip] van de kerk opgedeeld in beuken. Een beuk is de ruimte tussen twee reeksen pijlers of tussen een reeks pijlers en de buitenmuur. Elke beuk is opgedeeld in traveeën. weefde, zette kardinaalIn de Rooms-Katholieke Kerk is een kardinaal lid van de raad van de paus en heeft dus een belangrijke adviserende rol. Tot de leeftijdsgrens van tachtig jaar verkiezen de kardinalen ook de nieuwe paus. De meeste kardinalen zijn ook bisschop, maar dit is geen vereiste. Goossens met plechtig gebaar de gewijde kroon met haar biggelende paarlen op het hoofd der Moeder Gods. ’t Was grandioos als een hemelsch gebeuren, en joeg een devote gloed van verrukking onder de oude gewelven wanneer het grootsche orkest insloeg en het beeld der Lieve-Vrouwe eenige voeten van zijn voetstuk statiglijk in de hoogte rees …