Sint-Paulus, de Antwerpse dominicanenkerk, een openbaring.
De kapelEen kleine kerk die geen parochiekerk is. Zij kan deel uitmaken van een groter geheel zoals een ziekenhuis, school of godshuis of op zichzelf staan.
Een afgesloten deel van een kerk met een eigen altaar.
van het Heilig SacramentDe geconsacreerde hostie, waarin men de aanwezigheid van Jezus Christus erkent. Een synoniem is ‘het Venerabel’. In grotere kerken is hieraan een eigen kapel toegewijd, doorgaans aan de zuidzijde van de kerk.
en van de Zoete Naam Jezus
De Altaaromlijsting (Peter I Verbruggen, 1656)
Ofschoon in de schaduw van Rubens’ schilderij, verdienen de zware witmarmeren schroefzuilen van Peter I Verbruggen aandacht. Engelkindjes, hoewel in de meerderheid, en putti wisselen elkaar willekeurig af. Traditioneel voor een (Sacraments)altaarHet altaar is het centrale meubel in de Eucharistie. In oorsprong is een altaar een offertafel. Dit past in de theologische visie dat Jezus zichzelf geofferd heeft, door zijn kruisdood, om de mensheid te verlossen, zoals dit symbolisch wordt uitgebeeld op het schilderij “Het Lam Gods” van de gebroeders Van Eyck. In de huidige tijd wordt het altaar dikwijls omschreven als “de tafel van de Heer”. Hierbij verwijst het altaar naar de tafel waaraan Jezus en zijn leerlingen zich bevonden bij de instelling van de Eucharistie tijdens het Laatste Avondmaal. Net zoals Jezus en zijn leerlingen toen, verzamelen de priester en de gelovigen zich rond deze tafel met brood en wijn. oogsten zij graan en druiven ter voorbereiding van de eucharistische gaven van brood en wijn, die in de vorm van een kelkVergulde metalen beker, meestal op een voet, die de priester tijdens de eucharistie gebruikt voor de wijn. en een grote hostieEen schijfje brood van ongezuurd tarwemeel dat volgens het Rooms-Katholieke geloof tijdens de eucharistie het lichaam van Christus wordt. worden voorgesteld. Links, hier in de zin van chronologisch eerst, op het tweede niveau, zijn twee engeltjes met elkaar aan het vechten, een compositie die teruggaat op Frans du Quesnoy (Rome, ca. 1635). Op dezelfde hoogte aan de rechterzijde, te interpreteren als een chronologisch vervolg, geven twee putti elkaar – ver-zoenend – een zoentje, wat daarboven herhaald wordt in een warme omhelzing. Een adequatere omkadering voor de échte, liefdevolle aanwezigheid van Jezus in de Eucharistie is moeilijk voor te stellen. Staat er niet in het evangelieEén van de 4 Bijbelboeken waarin het optreden van Jezus, zijn dood en opstanding centraal staan. De 4 evangelisten zijn Mattheüs, Marcus, Lucas en Johannes. Letterlijk betekent evangelie ‘Goed Nieuws’/‘Blijde Boodschap’. Met deze term wordt de kernboodschap van deze boeken aangeduid. “Wanneer je dus je offergave naar het altaar brengt en je je daar herinnert dat je je broederEen kloosterling die geen priester is. of je zuster iets verwijt, laat je gave dan bij het altaar achter; ga je eerst met die ander verzoenen en kom daarna je offer brengen” (Mt. 5:23). En zegt Sint-PaulusHij heette oorspronkelijk Saulus, hij was een jood met het Romeins staatsburgerschap en een christenvervolger in de periode kort na de dood van Jezus. Na zijn bekering werd hij de belangrijkste verspreider van het evangelie in wat nu Turkije en Griekenland is. Hij schreef brieven om contact te houden met de christelijke gemeenschappen die hij had gesticht en deze teksten zijn de oudste van het Nieuwe Testament. Alhoewel hij Jezus nooit heeft ontmoet, wordt hij wel “apostel” genoemd. (1 Kor. 11:27) niet dat wie “onwaardig het EucharistischDit is het ritueel dat de kern vormt van de mis en herinnert aan wat Jezus deed de dag vóór zijn kruisdood. De avond van die dag vierde Jezus het joodse Paasfeest met zijn leerlingen. Na de maaltijd nam hij brood, brak het en gaf het aan zijn leerlingen en zei: “Neem en eet. Dit is mijn lichaam.” Daarna nam hij de beker met wijn, reikte hem rond en zei: “Drink hiervan. Dit is mijn bloed.” Daarna zei Jezus: “Doe dit om mij te gedenken”. Tijdens de Eucharistie herhaalt de priester deze woorden terwijl hij brood [in de vorm van een hostie] breekt en de kelk met wijn ophoudt. Door het verband tussen het gebroken brood en de “gebroken” Jezus op het kruis, wordt Jezus tastbaar aanwezig. Tegelijk herinnert dit gebeuren aan de opdracht voor elke christen: “gebroken brood” zijn waarvan anderen kunnen leven. brood eet of de beker drinkt” – zoals de vos die van de druiven wil eten – “zich schuldig maakt aan het lichaam en bloed van de Heer”? Het SacramentIn het christendom is dit een gewijde handeling waarin God tot de mens komt. Zij markeren belangrijke momenten in het mensenleven. In de katholieke Kerk onderscheidt men zeven sacramenten: doopsel, biecht, eucharistie, vormsel, ziekenzalving, huwelijk en priesterwijding. van de pure liefde duldt niet dat je nog langer met iemand in onmin leeft. Zang en muziek met doedelzak (B5) en schalmei verbeelden de vreugde om Jezus in het Heilig Sacrament te ontmoeten.
Links bedreigt een hond een eekhoorn, terwijl hetzelfde diertje rechts ongestoord aan een vrucht kan knabbelen. Wat is daar de diepere zin van?
Zuil A | Zuil B | Zuil C | Zuil D | |
6 | vogel (feniks?) | engel zingt uit boek en slaat de maat | ? | oogst |
5 | engel speelt doedelzak | engel met kelk en hostie | rust tijdens oogst | |
4 | engel wil vos verhinderen om van de druiven te eten | putto speelt op schalmei | oogst | putti omhelzen elkaar ter verzoening |
3 | engel verschrikt met masker, putto valt achterover van ‘t schrikken | kruis waarop doornenkroon | eekhoorn knabbelt een vrucht | |
2 | vechtende engelen | engel beschermt eekhoorn tegen hond | putti zoenen elkaar verzoenend | |
1 | haan (met grote staart) | oogst |
Op de zuilbasementen prijken de bustes van twee dominicanen. Links, d.i. iconografisch rechts – op de ereplaats – wordt de devotie tot het Heilig Sacrament gepresenteerd door de buste van Thomas van Aquino, de auteur van de Sacramentshymnen. Op zijn mantel staat zijn persoonlijk attribuut, de zon als symbool van de ene waarheid. Rechts prijkt de mysticus Henricus Suso (ca. 1295 Ueberlingen of Konstanz, † Ulm 1366; nochtans pas zalig verklaard in 1831). Hij ijverde voor de Zoete-Naam-Jezusdevotie als eerherstel voor het oneerbiedig gebruik van Jezus’ naam. Volgens zijn vita had hij de naam van Jezus als monogram in zijn borst gegrift. Hier staat het “IHS”-monogram op Suso’s dominicanenmantel.
In de bekroning van het altaar triomfeert het Kind Jezus over het kwaad.
- Sint-Pauluskerk
- Geschiedenis & Beschrijving
- Inleiding
- Geschiedkundige context
- De bouwgeschiedenis
- Sint-Dominicus
- Sint-Paulus
- De toren
- De architectuur
- Grondplan en legende
- Het hoogkoor
- De Sacramentskapel
- De Mariakapel
- De Rozenkransmysteries
- Predicatie, biecht, muziek
- De wandschilderijen
- De schatkamer
- De calvarietuin
- De “Veemarkt”-poort
- Dominicanenpastoraal
- Dominicanenklooster
- De schilderijen in de pandgang
- De Heilig Kruiskapel
- De weekkapel
- Bibliografie
De wetenschappelijke verantwoording voor de gegevens in verband met De Sacramentskapel van de Sint-Pauluskerk te Antwerpen staat HIER.