Sint-Paulus, de Antwerpse dominicanenkerk, een openbaring.
De kapelEen kleine kerk die geen parochiekerk is. Zij kan deel uitmaken van een groter geheel zoals een ziekenhuis, school of godshuis of op zichzelf staan.
Een afgesloten deel van een kerk met een eigen altaar.
van het Heilig SacramentDe geconsacreerde hostie, waarin men de aanwezigheid van Jezus Christus erkent. Een synoniem is ‘het Venerabel’. In grotere kerken is hieraan een eigen kapel toegewijd, doorgaans aan de zuidzijde van de kerk.
en van de Zoete Naam Jezus
De Communiebank(-en)
(Sebastiaan de Neve, 1655-1657)
Om de hostie met meer eerbied te ontvangen voert het ConcilieEen grote vergadering van kerkelijke ambtsdragers, voornamelijk bisschoppen, onder leiding van de paus, om beslissingen te nemen betreffende het geloof, de kerkelijke gebruiken, enz. Een concilie wordt meestal vernoemd naar de plaats waar het werd gehouden. Voorbeelden: het Concilie van Trente [1635-1653] en het Tweede Vaticaans Concilie [1962-1965], wat voorlopig ook het laatste concilie is. van Trente het nieuwe kerkmeubel in van een knielbank: de communiebank.
Terwijl hij nog bezig is met de bekroning van het Maria-altaar werkt Sebastiaan de Neve in 1655-1657 eveneens aan de marmeren communiebankEen lage afsluiting van het koor of een kapel, in de vorm van een lange knielbank. Vóór het Tweede Vaticaans Concilie gold het gebruik dat men de communie geknield op deze bank ontving. die dwars over de volledige breedte van de dwarsbeukHet dwarsschip vormt a.h.w. de dwarsbalk van het kruisvormige grondplan. Het dwarsschip bestaat uit twee kruisbeuken of dwarsbeuken, die elk links en rechts een uitsprong vormen t.o.v. het schip. Synoniem Transept. loopt. Zo krijgen de vier altarenHet altaar is het centrale meubel in de Eucharistie. In oorsprong is een altaar een offertafel. Dit past in de theologische visie dat Jezus zichzelf geofferd heeft, door zijn kruisdood, om de mensheid te verlossen, zoals dit symbolisch wordt uitgebeeld op het schilderij “Het Lam Gods” van de gebroeders Van Eyck. In de huidige tijd wordt het altaar dikwijls omschreven als “de tafel van de Heer”. Hierbij verwijst het altaar naar de tafel waaraan Jezus en zijn leerlingen zich bevonden bij de instelling van de Eucharistie tijdens het Laatste Avondmaal. Net zoals Jezus en zijn leerlingen toen, verzamelen de priester en de gelovigen zich rond deze tafel met brood en wijn. in de dwarsbeuk één gemeenschappelijke afsluiting. Bij de afbraak van het koordoksaal in 1833 verplaatst men de middelste compartimenten zijwaarts.
Het leidmotief van de doorstoken witmarmeren reliëfs wordt gevormd door een stevige, uitwaaierende vruchten zaaiende rank, waartussen engelkindjes stoeien. De motieven daarbij zijn aangepast aan het altaar waarvoor het betreffende paneel oorspronkelijk opgesteld stond (of nog staat). Vóór het altaar van O.-L.-Vrouw van de HeiligeDit is een titel die de Kerk aan een overledene toekent die bijzonder rechtschapen en gelovig heeft geleefd. In de Rooms-Katholieke en de Orthodoxe Kerk mogen heiligen worden vereerd (niet aanbeden). Een aantal heiligen zijn ook martelaren. Rozenkrans wordt de rank opgesmukt met een tros rozen; bij het Heilig-Kruisaltaar pasten lijdenswerktuigen, bij het Heilig-Sacramentsaltaar de gebruikelijke vegetale symbolen voor het sacramentIn het christendom is dit een gewijde handeling waarin God tot de mens komt. Zij markeren belangrijke momenten in het mensenleven. In de katholieke Kerk onderscheidt men zeven sacramenten: doopsel, biecht, eucharistie, vormsel, ziekenzalving, huwelijk en priesterwijding. van de EucharistieDit is het ritueel dat de kern vormt van de mis en herinnert aan wat Jezus deed de dag vóór zijn kruisdood. De avond van die dag vierde Jezus het joodse Paasfeest met zijn leerlingen. Na de maaltijd nam hij brood, brak het en gaf het aan zijn leerlingen en zei: “Neem en eet. Dit is mijn lichaam.” Daarna nam hij de beker met wijn, reikte hem rond en zei: “Drink hiervan. Dit is mijn bloed.” Daarna zei Jezus: “Doe dit om mij te gedenken”. Tijdens de Eucharistie herhaalt de priester deze woorden terwijl hij brood [in de vorm van een hostie] breekt en de kelk met wijn ophoudt. Door het verband tussen het gebroken brood en de “gebroken” Jezus op het kruis, wordt Jezus tastbaar aanwezig. Tegelijk herinnert dit gebeuren aan de opdracht voor elke christen: “gebroken brood” zijn waarvan anderen kunnen leven.: engelkindjes die druiventrossen plukken, korenhalmen die ook een keer duidelijk in verband worden gebracht met hun eindproduct, de hostiesEen schijfje brood van ongezuurd tarwemeel dat volgens het Rooms-Katholieke geloof tijdens de eucharistie het lichaam van Christus wordt..
In de middenbeukDe ruimte tussen de twee middelste reeksen pijlers van het schip., vóór het toenmalige altaar van de ordestichter Dominicus, nu in de zijruimte naast de zuiddwarsbeuk, wordt de stichter verbeeld door zijn vaste attribuut: het legendarische (hier grappige) fakkelhondje met aardglobe. Het is opvallend hoe gevarieerd de engeltjes aan het bidden zijn; gaat het om enkele van de negen gebedshoudingen die aan Dominicus worden toegedicht? Aan beide uiteinden staat de Voorspraak, of de Smeekbede.
Een merkwaardige variant is de engel die de arm van zijn collega-putto ondersteunt en daarmee alludeert op Mozes want “zolang hij zijn armen opgeheven hield, waren de Israëlieten aan de winnende hand. Maar liet hij zijn armen zakken, dan won Amalek (de vijand). Toen Mozes’ armen moe werden, ondersteunden Aäron en Hur zijn armen, elk aan een kant. Zo bleven zijn armen omhooggeheven” (Ex. 17:11-12). Dit staat symbool voor het bemiddelende gebed voor de Strijdende Kerk, m.a.w. voor de christenen in hun strijd tegen hun zwakheden en vóór hun deugdzaamheid.
Het deemoedig knielende engeltje ‘staat’ voor de Aanbidding. De engel die op het rechterpaneel een lelietak draagt, personifieert de Zuiverheid, één van de drie religieuze geloften.
De wetenschappelijke verantwoording voor de gegevens in verband met De Sacramentskapel van de Sint-Pauluskerk te Antwerpen staat HIER.
- Sint-Pauluskerk
- Geschiedenis & Beschrijving
- Inleiding
- Geschiedkundige context
- De bouwgeschiedenis
- Sint-Dominicus
- Sint-Paulus
- De toren
- De architectuur
- Grondplan en legende
- Het hoogkoor
- De Sacramentskapel
- De Mariakapel
- De Rozenkransmysteries
- Predicatie, biecht, muziek
- De wandschilderijen
- De schatkamer
- De calvarietuin
- De “Veemarkt”-poort
- Dominicanenpastoraal
- Dominicanenklooster
- De schilderijen in de pandgang
- De Heilig Kruiskapel
- De weekkapel
- Bibliografie