Sint-Paulus, de Antwerpse dominicanenkerk, een openbaring.
Hoe een monument de geschiedenis volgt…
ALGEMENE GESCHIEDENIS | GESCHIEDENIS SINT-PAULUSKERK | ||
R O M E I N E N | geboorte van Jezus te Bethlehem | 4 v. Chr. | |
geboorte van Saulus (‘Paulus’) | 8 | ||
Jezus gekruisigd te Jeruzalem | 33 | ||
Saulus (Paulus) vervolgt de christenen; | ca. 37 | ||
marteldood van Paulus te Rome | ca. 65 | ||
edict Milaan: godsdienstvrijheid christenen | 313 | ||
M I D D E L E E U W E N | missionering van de Nederlanden | 7de eeuw | |
inval van de Noormannen | 837 | burchtkerk toegewijd aan St.-Amandus en St.-Eligius | |
Dominicus de Guzmán | 1171-1221 | ||
1183 | burchtkerk toegewijd aan Sint-Walburgis | ||
oprichting dominicanenorde | 1216 | ||
1243 | vestiging dominicanen in de Prekersstraat | ||
1256 | verhuis dominicanen naar terrein van Hugo Nose | ||
1262-1276 | bouw eerste kloosterkerk in gotische stijl | ||
1276 | kerkwijding door Albertus Magnus o.p. | ||
1444 | bouw marktpand vooral voor juweliers en zilversmeden | ||
N I E U W E
T I J D | Christoffel Columbus in Amerika | 1492 | |
ca. 1512 | aanvang huidige Sint-Pauluskerk (Domien de Waghemakere?) | ||
Martin Luther afficheert zijn stellingen in Wittenberg | 1517 | kerkhofpoort Veemarkt – Zwartzustersstraat | |
ConcilieEen grote vergadering van kerkelijke ambtsdragers, voornamelijk bisschoppen, onder leiding van de paus, om beslissingen te nemen betreffende het geloof, de kerkelijke gebruiken, enz. Een concilie wordt meestal vernoemd naar de plaats waar het werd gehouden. Voorbeelden: het Concilie van Trente [1635-1653] en het Tweede Vaticaans Concilie [1962-1965], wat voorlopig ook het laatste concilie is. van Trente | 1545-1563 | ||
1549 | sloop schipHet achterste gedeelte van de kerk voorbehouden voor de kerkgangers. Het schip loopt tot aan het dwarsschip. van de eerste kloosterkerk | ||
1550 | sloop marktpand | ||
oprichting Bisdom Antwerpen | 1559 | ||
1565 | oprichting Broederschap van de Zoete Naam Jezus | ||
Beeldenstorm | 1566 | vernieling van het interieur | |
Zeeslag bij Lepanto: Ottomanen verslagen | 1571 | kerkwijding door Godfried van Mierlo o.p.; oprichting Broederschap van de Rozenkrans | |
Calvinistisch Bewind in Antwerpen | 1577-1585 | ||
1579 | kloosterGebouwencomplex waarin leden van een religieuze orde samenleven. Zij volgen daarbij de regel van hun stichter. De oudste kloosterordes zijn de kartuizers, dominicanen, franciscanen, augustijnen en hun vrouwelijke tegenhanger. Let wel: benedictijnen, norbertijnen, cisterciënzers, trappisten en hun vrouwelijke tegenhangers wonen in een abdij; jezuïeten in een huis. deels opgeëist, dominicanen uitgezet | ||
katholieke eredienst ‘opgeschort’ | 1581 | kerk opgeëist voor de calvinisten: ‘zuivering’ interieur | |
1583 | verkaveling klooster: aanleg van twee straten | ||
Farnese herovert Antwerpen voor het wettige gezag van Spanje | 1585 | terugkeer dominicanen, kerk opnieuw gewijd voor de katholieke eredienst | |
1605 | herbouw kloosterpand | ||
ca. 1609 | Samenspraak over het Heilig SacramentDe geconsacreerde hostie, waarin men de aanwezigheid van Jezus Christus erkent. Een synoniem is ‘het Venerabel’. In grotere kerken is hieraan een eigen kapel toegewijd, doorgaans aan de zuidzijde van de kerk. en Geboorte (Pieter Paul Rubens) | ||
1615-1620 | Schilderijcyclus van de Rozenkransmysteries | ||
1616 | Visioen van Sint-Dominicus (Pieter Paul Rubens) | ||
ca. 1618 | (verdere) bouw dwarsbeukHet dwarsschip vormt a.h.w. de dwarsbalk van het kruisvormige grondplan. Het dwarsschip bestaat uit twee kruisbeuken of dwarsbeuken, die elk links en rechts een uitsprong vormen t.o.v. het schip. Synoniem Transept. en koorIn een kerk met kruisvormig grondplan dat deel van de kerk dat t.o.v. het dwarsschip aan de andere zijde van het schip ligt. In het koor bevindt zich het hoofdaltaar. | ||
ca. 1632 | koorgestoelteGeheel van koorbanken. (Jean de Jupploye?) | ||
1650 | Rozenkransaltaar (Sebastiaan de Neve) | ||
1654-1655 | koordoksaal, Heilig-Kruisaltaar, Sint-Dominicusaltaar (Pieter I Verbruggen) | ||
1654-1658 | orgelinstrument (Nicolaes Van Haegen) | ||
1655-1657 | communiebankEen lage afsluiting van het koor of een kapel, in de vorm van een lange knielbank. Vóór het Tweede Vaticaans Concilie gold het gebruik dat men de communie geknield op deze bank ontving. (Sebastiaan de Neve) | ||
1656 | Heilig-Sacramentsaltaar (Pieter I Verbruggen) | ||
1657-1659 | biechtstoelenEen meubel dat speciaal werd ontworpen om het sacrament van de biecht te vergemakkelijken, m.n. door te vermijden dat biechtvader en biechteling oog in oog met elkaar zouden staan. Links en rechts zijn knielbanken voor biechtelingen; in het midden is een hokje waarin de biechtvader zit. Beiden zijn van elkaar gescheiden door een wand waarin een rasterwerk is aangebracht zodat de biechtvader de biechteling wel kan horen, maar niet zien. en lambriseringen (Pieter I Verbruggen?) | ||
1662 | westelijke kloosterpandgang | ||
1670 | bisschopPriester die de leiding heeft van een bisdom. Zie ook aartsbisschop. Capello wijdt hoofdaltaar (Pieter I en II Verbruggen) | ||
1665 | schilderijenreeks Zeeslag van Lepanto (Jan Peeters) | ||
1679 | bliksem vernielt daken, daktorentje, voorgevel, gewelf | ||
1680-1682 | bouw barokke toren (Nicolaes Millich) | ||
1684 | biechtstoel (Willem I Kerricx) | ||
1688 | pilaartroon voor Mariabeeld (Willem I Kerricx) | ||
| 1697-1707 | calvarieberg | ||
tot 1741 | Calvarietuin | ||
1700-1720 | apostelbeelden (Michiel I van der Voort) | ||
1720-1722 | koororgel (Jean-Baptist Forceville) | ||
1783 | Jozef II van Oostenrijk eist de Rozenkransmadonna van Caravaggio op | ||
Jozef II van Oostenrijk: verbod om te begraven in kerken | 1784 | begraafplaats Stuivenberg voor de Sint-Walburgisparochie | |
Jozef II van Oostenrijk: afschaffing van de broederschappen | 1786 | ||
M O D E R N E
T I J D | Franse Revolutie | 1789 | |
Zuidelijke Nederlanden bezet en | 1794 | verkoop kerkzilver voor oorlogsbelasting en opeising Rubens’, Van Dycks, Jordaens’ werken voor Louvre | |
geannexeerd door Frankrijk; | 1795 | ||
sept. 1796 | klooster opgeheven, kerk gesloten | ||
nationalisatie van kerken door de Fransen | 1797 | ||
(3-5) 1797 | klooster en kerk gekocht door ex-prior Cornelius Peltiers | ||
concordaat Pius VII – Napoleon Bonaparte | 1801 | ||
afschaffing Bisdom Antwerpen | 1802 | kerk door Stad overgenomen als parochiekerk | |
22/04/1803 | paterPriester die lid is van een religieuze orde. Alexander Stordeur o.p. tot pastoorEen priester die verantwoordelijk is voor een parochie. benoemd | ||
22/08/1804 | stad koopt kerk als parochiekerk | ||
Begin | doopkapel in calvarietuin | ||
Nederlands Bewind | 1814-1830 | ||
nederlaag van Napoleon bij de Slag bij Waterloo | 18/06/1815 | ||
terugkeer geroofde schilderijen uit Parijs in Antwerpen | 1815-1816 | terugkeer meeste schilderijen uit Parijs | |
1816-1817 | afbraak bouwvallige Sint-Walburgiskerk | ||
1817 | Prior Peltiers biedt het klooster aan de kerkfabriekEen officiële instelling die de materiële middelen beheert die nodig zijn voor de uitoefening van de eredienst in een parochie. Concreet betekent dit dat zij instaat voor de (ver)bouw(ing) en het onderhoud van het kerkgebouw, de aankoop van liturgische gewaden en voorwerpen, het betalen van lonen van de organist en eventueel personeel, … De kerkfabriek heeft inkomsten uit misintenties, speciale vieringen (m.n. huwelijken en uitvaarten), een deel van de collecte en eventueel uit pacht- en huurgelden van onroerend goed. aan | ||
onafhankelijkheid van België | 1830 | ||
beschieting Antwerpen door de Nederlanders | 27/10/1830 | glasramen vernield door bombardement | |
1833 | afbraak koordoksaal; verplaatsing Heilig-Kruisaltaar | ||
1834 | herschikking communiebank; lambrisering Zoete Naam; biechtstoel Willem I Kerricx naar zuidtransept | ||
ca. 1850 | afgesloten pandgang ingericht als trouwkapel | ||
1854 | verkaveling kloostertuin: Sint-Paulusstraat | ||
1859-1862 | poort Sint-Paulusstraat | ||
1865 | ‘leeuwenpoorten’ (Jean-Baptiste van Rooy, Gerard Van der Linden) | ||
1874 | preekstoelEen kerkmeubel, dat nu meestal in onbruik is geraakt en dat bestaat uit een verhoog vanwaar de predikant de kerkgangers toesprak. Meestal staat een preekstoel in het midden aan de zuidzijde van de kerk. (Jean-Baptist de Boeck en Jean Baptist van Wint) | ||
1888-1889 | KruiswegVeertien afbeeldingen van de lijdensweg van Jezus, als spirituele inspiratiebron. De bedoeling is om bij elke afbeelding [of statie] biddend en bezinnend halt houdt. in pandgang (Jean-Baptist de Boeck – Jean Baptist van Wint) | ||
1895-1901 | restauratie dak en voorgevel: puntgevel | ||
Eerste Wereldoorlog | 1914-1918 | ||
1916 | gevangenneming Pastoor Van Bostraeten | ||
1939 | beschermd als monument | ||
Tweede Wereldoorlog | 1940-1945 | ||
1943 | roof 2 klokken | ||
H U I D I G E
T I J D | 1955 | (her)oprichting orkestmissen | |
heroprichting Bisdom Antwerpen | 1961 | ||
1968 | brand vernielt klooster, toren en kerkdaken | ||
1977-1982 | restauratie toren (Louis Williame) | ||
1987-1988 | restauratie dak (Louis Williame) | ||
1991-1993 | restauratie exterieur (Louis Williame) | ||
1994-1998 | restauratie interieur (Rutger Steenmeijer) | ||
1998 | verkoop kloosterpand en pastorie | ||
2001 | opening schatkamer |
Een uitgebreide bibliografie hierover is te vinden in https://spk.kunstgeschiedenis-kerken-antwerpen.be/hestia-front/sint-pauluskerk/bouwgeschiedenis/
