Op reis in eigen stad
Een dagje РОССИЯ in Antwerpen
standbeeld van Peter de Grote
Kloosterstraat, pleintje nabij de Riemstraat,
Exact tweehonderd jaar eerder dan de revolutionair Lenin, was het een échte tsaar die in Antwerpen voet aan wal zette. Een grote voet overigens…
Ben je groot of ben je klein, als je naast Peter de Grote staat? Deze Russische tsaar was al tussen 2,05 en 2,11 m groot, maar het 2,55 m hoge bronzen standbeeld in de Kloosterstraat toont hem nog groter dan hij al was; een klassieke truc om iemand (of uzelf) indrukwekkend te doen overkomen. De aanleiding voor de plaatsing van dit beeld op deze pleintje is dat hij hier vlakbij, nabij de citadel (een grote) voet aan wal zette op 11 april 1717.
Tegen de gevel van het pand Kloosterstraat 11 hangt de gedenkplaat van de Sint-Michielsabdij. De straatnaam verwijst ook naar deze roemrijke norbertijnenabdij waarvan het terrein zich uitstrekte tussen de Schelde en deze straat. Abdijen hebben per definitie een gastenkwartier. Gedurende eeuwen bood dit kloosterGebouwencomplex waarin leden van een religieuze orde samenleven. Zij volgen daarbij de regel van hun stichter. De oudste kloosterordes zijn de kartuizers, dominicanen, franciscanen, augustijnen en hun vrouwelijke tegenhanger. Let wel: benedictijnen, norbertijnen, cisterciënzers, trappisten en hun vrouwelijke tegenhangers wonen in een abdij; jezuïeten in een huis. de chicste en ruimste logeerplaats van Antwerpen; er was nog geen Hilton… Vorsten die op bezoek waren, verbleven altijd hier; het gastenkwartier van deze abdijEen geheel van gebouwen dat gebruikt wordt door monniken of monialen. Enkel cisterciënzers, benedictijnen, norbertijnen en trappisten, alsook hun vrouwelijke tegenhangers, hebben abdijen. Een abdij streeft ernaar om zelfvoorzienend te zijn. stond dan ook bekend als het ‘Prinsenhof’. Ook Peter de Grote kwam hier in 1717 op logement, met een gevolg van 60 mensen.
Als ‘Verlicht despoot’ heeft de man de grote verdienste om van Rusland een moderne staat te maken, met een open mind voor de Westerse cultuur en met extra aandacht voor wetenschappen. En natuurlijk heeft hij daarnaast ook de economische belangen van zijn land – efficiënter – behartigd. Daarvoor wilt hij o.m. de maritieme handel bevorderen. Na 1581 was voor West-Europa de dichtstbije Russische haven Archangelsk aan de Witte Zee, maar die was in de winter niet bereikbaar. Dankzij gebiedsuitbreiding aan de Oostzee kan Peter de Grote daar de stad Sint-Petersburg stichten en wil er de belangrijkste haven van maken. Daarom gaat hij op studiereis naar Nederland – toen dé zeevarende natie – om er scheepswerven te bezoeken. Er was ook heel wat scheepvaartverkeer tussen Sint-Petersburg en Nederland (in Sint-Petersburg was een heuse Hollandse wijk), maar met Antwerpen lukte dit niet. Dit had ook alles te maken met de zgn. Sluiting van de Schelde door de Nederlanders, waardoor Antwerpen minder goed bereikbaar was.
Blijkbaar was hun verblijf ook niet erg sober. Het stadsbestuur, verheugt zich in de aanwezigheid van grote beroemdheden, en biedt de tsaar wijn aan. In de twee dagen dat ze hier verbleven, werden maar liefst 269 flessen rijnwijn soldaat gemaakt…
Het beeld van Peter de Grote kwam hier in 1998 op initiatief van de vereniging Art Group International, die na de val van de communistische Sovjetrepubliek de culturele banden met Rusland wil aanhalen. Een dergelijk kunstwerk van een tsaar kon hier uiteraard pas komen na de Sovjettijd, toen ook Leningrad opnieuw was omgedoopt tot Sint-Petersburg. Voor alle duidelijkheid: de naam van deze stad verwijst niet direct naar Peter de Grote, maar naar de patroonheilige van de stad, Petrus, de voornaamste apostelDit is de naam die men geeft aan de voornaamste twaalf leerlingen van Jezus, die door Hem gezonden werden om het evangelie te verkondigen. Bij uitbreiding wordt de term ook gebruikt voor andere verkondigers, zoals Paulus en Pater Damiaan (“De apostel der melaatsen”)., weliswaar de naamheilige van de tsaar.
Omdat de Russische kunstenaar aan wie de opdracht aanvankelijk was toevertrouwd, Vladimir Soerovtsev, voortijdig sterft, bleef zijn project van een borstbeeld op een sokkel in de lade liggen. Men opteert dan voor Georgi Frangoeljan (° Tbilisi, 1945).
Achteraan op de sokkelplaat houden 4 putti een banderol met de naam “PETER DE GROTE”. Daaronder leest men in het Russisch de historische aanleiding voor dit beeld. De Nederlandse vertaling staat vooraan langs de rand: “Hier zette in 1717 de Russische tsaar Peter De Grote voet aan wal.” De figuur van de tsaar imponeert; de lange benen gespreid, de handen in de zij; de modieuze lange lokken tot op de schouders, het hoofd licht geheven. In de linkerhand houdt hij een verfrommelde schets, waarop tot driemaal toe de initiaal ‘P’ te lezen staat. Zoals reeds gezegd, geeft de hoogte van 2,55 m bij een ‘levensgroot’ beeld van een al zo grote man, een vertekend beeld.
Men moet toegeven dat dit publiek standbeeld buiten proportie is als je bedenkt dat zijn bezoek aan Antwerpen in feite voor onze stad niets bijbracht; de betekenis van deze man voor Antwerpen was echt nihil en dus heeft hij zijn standbeeld niet ‘verdiend’.
Het illustreert wél de vriendschapsband tussen Antwerpen en Rusland en je zou kunnen stellen dat het hulde brengt aan alle toeristen die van heinde en ver naar Antwerpen komen…
