Op reis in eigen stad
Een dagje NEDERLAND in Antwerpen
Sint-Andrieskerk
Waaistraat of (in de voormiddag) Sint-Andriesstraat 5A
Voor de oorsprong van deze kerk moeten we terug naar het begin van de 16de eeuw, toen augustijnen uit Enkhuizen hier een kloosterGebouwencomplex waarin leden van een religieuze orde samenleven. Zij volgen daarbij de regel van hun stichter. De oudste kloosterordes zijn de kartuizers, dominicanen, franciscanen, augustijnen en hun vrouwelijke tegenhanger. Let wel: benedictijnen, norbertijnen, cisterciënzers, trappisten en hun vrouwelijke tegenhangers wonen in een abdij; jezuïeten in een huis. oprichtten. De bekendste 16de-eeuwse augustijn is wellicht Maarten Luther en spoedig bereikten zijn ideeën ook zijn Antwerpse medebroeders. Het tragische resultaat is dat de eerste twee protestanten die omwille van hun geloof werden terechtgesteld, Antwerpse augustijnermonniken waren. Hendrik Voes en Jan Van Essen, allebei uit ’s-Hertogenbosch, eindigden op 1 juli 1523 in Brussel op de brandstapel.
Het klooster wordt opgeheven en de kapelEen kleine kerk die geen parochiekerk is. Zij kan deel uitmaken van een groter geheel zoals een ziekenhuis, school of godshuis of op zichzelf staan.
Een afgesloten deel van een kerk met een eigen altaar.
, die in de loop der eeuwen plaats maakt voor de kerk die er nu staat, wordt verheven tot parochiekerk. In de winter van 1885-1886 verblijft Vincent Van Gogh een viertal maanden in Antwerpen en bezoekt o.a. de Sint-Andrieskerk. In een brief aan zijn broer Theo schrijft hij over het eerste glasraam in de Mariakapel: “Een geschilderd venster dat ik superbe vind, zeer curieus”. Jammer genoeg moest dit raam na de Tweede Wereldoorlog zodanig hersteld worden, dat wij nu niet meer exact hetzelfde zien als dat wat Van Gogh toen zag…
In het hoogkoorIn een groot koor met verschillende onderdelen, is het hoogkoor dat deel van het koor waar zich het hoofdaltaar bevindt. hangt het grote schilderij ‘De marteling van Sint-Andreas’ door Otto van Veen (° Leiden 1556). Dit indrukwekkende schilderij heeft zwaar geleden door opeenvolgende restauraties, maar in de schatkamer van de kerk hangt het modello (de uitgewerkte olieverfschets). Hier ziet u een waar virtuoze schilder aan het werk, van wie Rubens ongetwijfeld veel geleerd heeft.
Boven de koorbankenEen reeks zitplaatsen, meestal in hout, langs de lange zijden van het koor. Deze plaatsen zijn voorbehouden voor de personen die het koorgebed bidden en zingen. hangen kleine schilderijtjes. De oudste (36 stuks) werden gemaakt door Theodoor Boeijermans (1620-1678) ten behoeve van de Sint-Salvatorabdij, ook wel Pieter PotabdijEen geheel van gebouwen dat gebruikt wordt door monniken of monialen. Enkel cisterciënzers, benedictijnen, norbertijnen en trappisten, alsook hun vrouwelijke tegenhangers, hebben abdijen. Een abdij streeft ernaar om zelfvoorzienend te zijn. genoemd naar haar uit Utrecht afkomstige stichter. Deze bezat een schrijn voor zesendertig heiligen. Na de opheffing van deze abdij in 1802 kwamen reliekenEen overblijfsel van het lichaam van een heilige of een (deel van) een voorwerp dat met een heilige, Jezus of Maria in contact is geweest. De allereerste heiligdommen werden gebouwd op graven van heiligen. Om deze heilige aanwezig te brengen in andere kerken en kapellen werden overblijfselen van deze heiligen verspreid. De eerste altaren waren meestal de sarcofagen van de heiligen. Vandaar ook het gebruik om relieken onder de altaarsteen te plaatsen. Relieken worden ook bewaard in reliekschrijnen en eventueel tentoongesteld in reliekhouders. naar deze kerk. Achteraan kunt u ook het enorme zilveren reliekschrijnEen versierd(e) kist(je) waarin een reliek wordt bewaard. bewonderen dat hiervoor in 1845 werd gemaakt. Van elke betrokken heiligeDit is een titel die de Kerk aan een overledene toekent die bijzonder rechtschapen en gelovig heeft geleefd. In de Rooms-Katholieke en de Orthodoxe Kerk mogen heiligen worden vereerd (niet aanbeden). Een aantal heiligen zijn ook martelaren. schilderde Boeyermans een voorstelling op paneel. Onder hen ook twee “Nederlandse” heiligen: de Friese monnikEen mannelijk lid van een kloosterorde die zich in de beslotenheid van een klooster of abdij concentreert op een leven van evenwicht tussen gebed en arbeid. Sint-Hathebrandus (uit de buurt van Groningen) en de zaligeZaligverklaring gaat vooraf aan heiligverklaring en betekent evenzeer dat de Kerk erkent dat deze overledene bijzonder rechtschapen en gelovig heeft geleefd. Net als een heilige mag hij/zij worden vereerd (niet aanbeden). Sommige zaligen worden nooit heilig verklaard, meestal omdat zij enkel een lokaal belang hebben. Gertrudis van Oosten uit Delft. Volgens sommigen zou zij de schrijfster zijn van het lied “Het daghet in den oosten”, over een meisje dat na de dood van haar geliefde besluit in het klooster te gaan.
