Op reis in eigen stad
Een dagje FRANCE in Antwerpen
Museum Mayer van den Bergh
Lange Gasthuisstraat 19
Kunstverzamelaar Fritz Mayer die aan de basis ligt van dit museum, had een geweldige passie voor middeleeuws beeldhouwwerk. Wie houdt van gotische sierlijkheid gesculpteerd in albast, marmer of ivoor, vindt hier zijn gading. De beeldhouwkunst van de tweede helft 13de en van geheel de 14de eeuw, vaak Frans van origine, is er vertegenwoordigd met retabelfragmenten, kapitelen, consoles en losstaande 3D-beelden. In chronologische volgorde vermelden we er enkele.
Verrassend is de aanwezigheid van drie kapitelen uit de Parijse kerk Saint-Germain-des-Prés (ca. 1160/’70).
Uitzonderlijke zuilbeelden uit Châlons-sur-Marne (ca.1170-1183) geven dan weer de overgang weer van romaanse naar gotische kunst. Ze maken zich zowel los uit het steenblok waaruit ze gehouwen zijn, als van een starre houding en van een lineaire compositie.
Vertederend liefelijk is het paar engeltjes in ivoor (3/4 13de eeuw) en een gracieus Maria-drieluik van de zg. Meester van Soissons (Parijs ivoorsnijdersatelier, ca. 1290).
Je mag je aandacht zeker laten gaan naar het uiterst fijn bewerkte fragment Gevangenneming van Christus van een albasten Passieretabel (¼ 14de eeuw) met een opvallend soepele plooienval. In feite zijn hier vier episodes van het Lijdensverhaal in één tafereel opgenomen. (foto-1)
Bij een ivoren Bespotting van Christus (1/3 14de eeuw) vallen stilistisch naast de soepele plooienval ook de elegante houdingen en de fijn uitgewerkte haren op, maar nog meer treft het contrast tussen het edel gelaat van de serene Jezus die blijft zegenen met de meer karikaturale gezichten van de beide beulen.
Aandoenlijk is de nogal onconventionele Maria lactans, in ivoor (ca. 1335-’40), waarbij Jezus zich een opdringerige hongerige zuigeling toont die staande op de schoot van zijn moeder veel moeite doet om zich aan haar borst te laven en te voeden. (foto-2)
Merkwaardig is zeker ook de buste van Bonne de France, het tweejarig dochtertje van Karel V van Frankrijk en Jeanne de Bourbon (Jean de Liège, 1361), die hoorde bij een graffiguur (‘gisant’). De drie lege gaten in zijn hoofdband dienden vermoedelijk om (verdwenen) edelstenen te vatten.
Onder de ivoren panelen zijn er naast de talrijke religieuze beelden ook enkel profane waaronder het ivoren reliëf van een spiegeldoosje met Tristan en Isolde (2/2 14de eeuw). Het verliefde paar zit onder een boom, van waaruit koning Marc hen bespiedt.
Ook in de schilderijenverzameling vinden we enkele Franse werken.
16de eeuw:
- Meester van Amiens (noodnaam voor een onbekende Antwerpse maniërist, werkzaam tussen 1515-1525): Het sterfbed van Maria. (foto-3)
- Corneille de Lyon (de la Haye) (ca.1500-1575): ‘Marie de Batarnay dy Bouchage’.
17de-eeuw:
- Perelle Nicolas (Parijs 1631-1692(?): ‘Landschap met kasteelhoeve aan de waterkant’.
18de eeuw:
- Boucher (Parijs 1703-1770), ‘premier peintre du roi te Parijs’: ‘Jonge vrouw die een bloemenkrans maakt’.
- Drölling Martin (Bergheim (Elzas), 1752 – Parijs, 1817): ‘Jong meisje met een poedel’.
- Largillière, Nicolas de (Parijs, 1656-1746): ‘Portret van een jonge dame en Portret van een dame’.
- Carle van Loo of Vanloo (Nice 1705-Parijs 1765): ‘Zelfportret’.
