De Onze-Lieve-Vrouwetoren: het symbool van Antwerpen! Maar wie beseft dat deze unieke klokkentoren hier staat te gloriëren dankzij een ingreep, nu exact 900 jaar geleden?

Tot 1124 was het oudste parochiekerkje van Antwerpen, ‘Sint-Michielskerk’ genaamd, te vinden in de oudste woonkern van Antwerpen, vlak aan de oever van de Schelde, aan de huidige Sint-Michielskaai. Nog 500 jaar eerder, ca. 650, had de allereerste historische figuur van Antwerpen, de Fransman Eloi (Elooi of Sint-Eligius) hier voet aan land gezet om de christelijke boodschap te verkondigen.

In 1124 stichtte Norbertus bij dat Sint-Michielskerkje een klooster (vandaar de ‘Sint-Michielskaai’ en de ‘Kloosterstraat’). Deze ‘Sint-Michielsabdij’ van de norbertijnen genoot internationale faam omdat ook vele groten der aarde bij hun bezoek aan Antwerpen er hun verblijf hielden, zoals Richard Leeuwenhart en tsaar Peter de Grote. Door het Nederlandse bombardement van 1830 werd de eens zo machtige abdij volledig van de kaart geveegd. Sommige kunstige relicten kan je nog bewonderen: o.m. in de Sint-Fredeganduskerk (Deurne) terwijl ‘De aanbidding van de Wijzen’ door P.P. Rubens zelfs dient als uithangbord van het KMSKA.

Door de ingreep van Norbertus kregen de Antwerpenaren in 1124 de bescheiden Mariakapel als parochiekerk toegewezen. Omdat deze veel te klein was, werd die vervangen door een romaanse kerk die later op haar beurt vervangen werd door de immense gotische Onze-Lieve-Vrouwekathedraal, mét de ons allen bekende toren.

N.a.v. dit 900 jarig jubileum van de Onze-Lieve-Vrouweparochie focust de Nacht van de Kerken 2024 op de herinneringen aan de Sint-Michielsabdij, maar nog méér op de ontstaansgeschiedenis van de kathedraal en alle Antwerpse parochies. Aan de hand van de kerkgebouwen krijg je trouwens ook een duidelijk zicht op de stadsontwikkeling van Antwerpen en van de districten. Elooi die “de hoeksteen Christus” meevoerde, had zich niet kunnen inbeelden dat hij ook de hoeksteen leverde voor zovele Antwerpse parochiekerken: 25 op strikt Antwerps grondgebied en 47 in de gemeenten die als district met Antwerpen fusioneerden, wat een totaal geeft van 72. Twee ervan houden de abdij in herinnering: de Sint-Michielskerk en de Sint-Norbertuskerk.

Ondertussen heeft het verhaal van eeuwen expansie een serieuze bocht genomen en sluiten kerken de deuren. Gelukkig heeft een tiental kerken een herbestemming gekregen als ‘parochie’-kerk voor een andere christelijke gemeenschap, katholiek of niet. Hopelijk mogen de mooiste van deze kerken blijven getuigen van die ene Hoeksteen van het Leven. Want als de leerlingen zwijgen, blijven de stenen – hopelijk – spréken … ook over het verhaal dat hier eens begon aan de oevers van de Schelde …

Het TOPA-team