Klokken: bronzen klanken die over de stad galmen

De allereerste functie van de toren is die van signaalmast. Met enig zelfbewustzijn laat de toren de klokken over de daken galmen.

Al naargelang de functie onderscheiden we naast de kerkklokken, de alarm- of stormklokken en beiaardklokken. Klokkenluiders zijn zowel in dienst van de kerk als van de stad. Zo ook dient sinds 1715 één beiaardier beide beiaarden, terwijl de klokkenluiders van de storm- of alarmklok – dag en nacht – enkel voor de stad werken.

In 1630 verenigt de “Congregatie ofte vergaederinge van donder en bliksem van Onze-Lieve-Vrouwethoren der stad Antwerpen” het hele torenpersoneel (trompetters, klokluiders, uurwerkmakers en beiaardiers). De verwijzing naar onweer is ernstig te nemen, want ook bij zwaar weer moeten de klokken geluid worden.

Volgens het mechanisme waarmee de bronzen klanken worden opgewekt, zijn er hier twee soorten klokken te onderscheiden: de lui- en de speelklokken. Bij het luiden worden de klokken heen en weer gezwaaid zodat de klepel afwisselend tegen de beide zijden van de klok slaat.

De kleinere speelklokken blijven stil hangen en worden bespeeld tot de klepels een klokwand raken; dit beieren verklaart wellicht ook de herkomst van de naam beiaard. Soms worden enkele luiklokken als bassen in het beiaardspel opgenomen.

God roept

De kerkklokken kondigen de kerkdiensten aan of begeleiden kerkelijke feesten. Net zoals een haan oproept voor het licht van de nieuwe dag, zo roept klokgelui de mensen op voor het licht van God in de kerk. Omwille van hun expliciet godsdienstige functie blijven zij niet langer gewone voorwerpen: ze zijn ritueel gewijd en dragen een doopnaam. Het timbre van hun stem geeft elke klok een specifieke functie waardoor haar boodschap herkenbaar is: feestklok, begrafenisklok, angelusklok.