Op reis in eigen stad
Een dagje ESPAÑA in Antwerpen
Museum Mayer van den Bergh
Lange Gasthuisstraat 19
‘Spaanse kunst’: Vlaamse kunst
In deze uitzonderlijke privécollectie die – gelukkig – als museum toegankelijk werd, zijn er een aantal merkwaardige kunstschatten. Een van de in het oog springende werken heeft een directe band met Spanje. ‘Het feest van Herodes’ is van de Vlaamse schilder die enkel in Spanje bekend is onder de naam ‘Juan de Flandes’. Deze was hofschilder van Isabella ‘de Katholieke’, gehuwd met Ferdinand van Aragon. Van zijn opleiding en eerste loopbaan is niets bekend. Wél dat hij nadien werkte in Salamanca en in Palencia, waar hij in 1519 overlijdt.
Dit paneel maakte deel uit van het retabelGeschilderde en/of gebeeldhouwde achterwand van een altaar dat tegen een wand of pijler is geplaatst. Onder het retabel is er soms een predella. ‘De prediking van Johannes de Doper’ (1496-1499) in het kartuizerklooster van Miraflores, nabij Burgos. Dit contemplatieve kloosterGebouwencomplex waarin leden van een religieuze orde samenleven. Zij volgen daarbij de regel van hun stichter. De oudste kloosterordes zijn de kartuizers, dominicanen, franciscanen, augustijnen en hun vrouwelijke tegenhanger. Let wel: benedictijnen, norbertijnen, cisterciënzers, trappisten en hun vrouwelijke tegenhangers wonen in een abdij; jezuïeten in een huis. diende als mausoleum voor de ouders van koningin Isabella van Castilië. Gezien de uitgesproken voorliefde van deze vorstin voor Vlaamse kunst werd het Miraflores-klooster een schatkamer van Vlaamse beeldhouw- en schilderkunst, alsook van glazenierskunst, dankzij de beste kunstenaars van die tijd. Pas in 2003 wanneer het laatste paneel in Belgrado werd teruggevonden, werd het mogelijk om het retabel in zijn geheel te reconstrueren.
Op dit tafereel biedt Salomé op een schotel het hoofd van Johannes de Doper aan Herodes en Heriodias aan, kwestie van die ‘lastpost’ voorgoed het zwijgen op te leggen. In 2010 verenigde het museum de vier gerestaureerde zijpanelen in één tentoonstelling.
Voor het beeldhouwwerk van de kartuizerskerk deed men ook beroep op Gil de Siloë, een grote naam in de laat gotiek. Over zijn afkomst en vorming is nauwelijks iets bekend, tenzij dat hij eenmaal vermeld staat als ‘Gil de Enberres’, lees ‘van Antwerpen’! Ten laatste in 1486 is hij in Burgos gehuwd en heeft twee jaar later het retabel gemaakt voor de grafkapel van bisschopPriester die de leiding heeft van een bisdom. Zie ook aartsbisschop. Luis de Acuña in de kathedraalDe hoofdkerk van een bisdom, waar de zetel van de bisschop staat. aldaar. In Miraflores kan je van zijn hand het stervormige albasten praalgraf van koning Juan II (+ 1454) en zijn tweede echtgenote Isabella van Portugal bewonderen (1489-’93). De ligbeelden van beiden tonen hoe zij reeds in de eeuwige rust vertoeven. Ze worden omgeven door liefst 580 figuren, alle in een decoratief kader. De keuze van Johannes de Doper als hoofdfiguur voor het retabel van de Flandes houdt verband met de patroonheilige van deze koning ‘Juan’. Verder is er het grafmonument van prins Alfonso en de Virgen del Coro, het Madonnabeeld boven het portaal van het monnikenkoor, waarbij Maria Jezus leert zingen, wat aansluit bij het gezongen officie van de monnikenEen mannelijk lid van een kloosterorde die zich in de beslotenheid van een klooster of abdij concentreert op een leven van evenwicht tussen gebed en arbeid.. En tenslotte is er het wereldberoemde somptueuze retabel van het hoofdaltaar (1496-‘99). Het is in een aantal cirkels opgebouwd en bevat als een nieuwigheid een draaibare trommel met zes taferelen waarvoor op de wand geen plaats meer is en die afwisselend, volgens het betreffende feest van het liturgisch jaar kunnen getoond worden.
Dat de kartuis van Miraflores doorgaat voor een van de mooiste monumenten van Spanje, is dus niet enkel te danken aan Vlaamse schilderkunst, maar evenzeer aan een Antwerps beeldhouwer. Of hoe ‘Antwerps’ Spanje wel mag zijn.
Camino: Lange Gasthuisstraat > Huidevettersstraat > Leopoldstraat > Komedieplaats
