De Antwerpse Sint-Andrieskerk, een openbaring.
De preekstoel
De oude preekstoel
De huidige, bekende preekstoelEen kerkmeubel, dat nu meestal in onbruik is geraakt en dat bestaat uit een verhoog vanwaar de predikant de kerkgangers toesprak. Meestal staat een preekstoel in het midden aan de zuidzijde van de kerk. is niet de eerste van de Sint-Andrieskerk. De Fuggers, de rijkste Antwerpenaren ooit, met een residentie en de hoogste pagaddertoren van de hele stad in de Steenhouwersvest, hebben de vorige preekstoel van hun parochiekerk grotendeels betaald. Het achthoekige renaissancemeubel, uitgevoerd door Filip Terrewin in 1559, draagt in de hoeken de vier evangelisten en op de zijwanden onder meer de wapens van de Stad Antwerpen en van de mecenas. De preekstoel heeft de zogenaamde Beeldenstorm van 1578 overleefd omdat hij nuttig was voor de calvinisten, die net daarom het schipHet achterste gedeelte van de kerk voorbehouden voor de kerkgangers. Het schip loopt tot aan het dwarsschip. in beslag namen. Tijdens het katholieke reveil in 1608 brengt Otmaer Van Ommeren een klankbord aan.
Om plaats te maken voor de huidige preekstoel verkoopt de kerkfabriekEen officiële instelling die de materiële middelen beheert die nodig zijn voor de uitoefening van de eredienst in een parochie. Concreet betekent dit dat zij instaat voor de (ver)bouw(ing) en het onderhoud van het kerkgebouw, de aankoop van liturgische gewaden en voorwerpen, het betalen van lonen van de organist en eventueel personeel, … De kerkfabriek heeft inkomsten uit misintenties, speciale vieringen (m.n. huwelijken en uitvaarten), een deel van de collecte en eventueel uit pacht- en huurgelden van onroerend goed. begin 19de eeuw het oude meubel. Het komt terecht in het anglicaanse dorpskerkje van Cockayne Hatley, dat in 1963 de kuip doorverkoopt aan Carlisle, zonder het rugbeschot met Sint-Andreas. Pittig detail: bij deze verhuizing zijn enkele handgeschreven bidbriefjes in de volkstaal tevoorschijn gekomen. Het is spijtig dat dergelijke smeekbeden niet in de Sint-Andrieskerk zelf bewaard gebleven zijn. Van alle relicten uit het verleden verwoorden zij als geen ander de zorgen en de vreugden van wie hier over de vloer kwamen …
De huidige preekstoel
De huidige barokke preekstoel in eik (1821–1825) is het meesterlijke werk van beeldhouwer Jan Frans Van Geel en schrijnwerker Jan-Baptist Van Hool. Het is de bekendste preekstoel van het land, een populariteit die hij dankt aan de ware tranche de vie die erop is uitgebeeld. In levenden lijve zien we de roeping van de eerste twee apostelenDit is de naam die men geeft aan de voornaamste twaalf leerlingen van Jezus, die door Hem gezonden werden om het evangelie te verkondigen. Bij uitbreiding wordt de term ook gebruikt voor andere verkondigers, zoals Paulus en Pater Damiaan (“De apostel der melaatsen”).:
Petrus en zijn broer Andreas, de patroonheilige van de parochie. Christus en de beide broers zijn levensgroot en bijna tastbaar, net zoals alle rekwisieten van het verhaal: het bootje, de roeispanen, het vangnet, de vissen. Merk op dat de gevangen vissen ‘niet meer in hun element zijn’; enkel wat poten aan zijn lijf heeft zoals de krab en de kreeft, kan nog ontsnappen. De realistische weergave van de personages, hun werkmateriaal en hun vangst is verbluffend, te midden van een naturalistisch toneeldecor van rotspartijen en planten. Merk op hoe de predikantEen priester, diaken of leek die in de misviering toelichting geeft bij de Bijbellezingen. Soms treedt een predikant ook buiten de misvieringen op (en in het verleden deed hij dat geregeld) om bepaalde geloofspunten te verduidelijken en de kerkgangers aan te sporen tot een meer christelijke levenswijze. zich kan optrekken aan een glad gepolijste tak (in plaats van aan scherpe rotsen).
Zo veel artistieke aandacht is niet te verwonderen in een tijd zonder schoolplicht, tv of film. De kansel was het communicatie medium bij uitstek om het publiek te onderrichten. Over communicatie gesproken: de gebeeldhouwde banderol op de kuip verwijst misschien naar het oude gebruik om tijdens de vastenpredicaties een geschilderd doek te ontrollen als een ‘plaatje bij het praatje’. Omstreeks 1631 schildert Sebastiaan Francken zo ‘eenen Ecce Homo in de Passie getoont’.
Het evangelieEén van de 4 Bijbelboeken waarin het optreden van Jezus, zijn dood en opstanding centraal staan. De 4 evangelisten zijn Mattheüs, Marcus, Lucas en Johannes. Letterlijk betekent evangelie ‘Goed Nieuws’/‘Blijde Boodschap’. Met deze term wordt de kernboodschap van deze boeken aangeduid. getrouw spreekt Jezus Andreas en Petrus aan tijdens hun werk als visser. Ze worden weggeroepen om Hem te volgen en voortaan ‘mensenvisser’ te zijn. Zonder dralen, maar vol verbazing over zo’n verrassende oproep, laten zij hun netten in de steek. Zo verhaalt Matteüs het (Mt. 4:18–20):
18 Eens toen Jezus zich bij het meer van Galilea ophield, zag Hij twee broers: Simon die Petrus wordt genoemd en diens broer Andreas, bezig het net uit te werpen in het meer. Zij waren namelijk vissers. 19 En Hij sprak tot hen: ‘Komt, volgt Mij; Ik zal u vissers van mensen maken’. 20 Terstond lieten zij hun netten in de steek en volgden Hem.
Er hangt Andreas al iets boven het hoofd, maar van zijn marteldood heeft hij nu nog geen vermoeden. Het martelkruis wordt de parochianen die naar de preek luisteren, triomfantelijk voorgehouden: Wie zijn leven verliest om Mijnentwil, zal het vinden. (Mt. 10:39) Anders gezegd: Wie zijn kruis niet opneemt en Mij volgt, is Mij niet waardig (Mt. 10:38), en wie zijn kruis ten einde toe draagt, zal eens delen in de vreugde van de hemelse overwinning. De beste preek is niet de theorie, maar het heldhaftige voorbeeld van mensen van vlees en bloed. Dat voorbeeld krijgen de parochianen hier van hun patroonheilige. De geëigende overwinningstekenen zijn de laurierkrans en de palmtak. Een engel houdt het gordijn op dat breed over het klankbord ligt.
Men kan bijna niet beter geplaatst zijn dan hier om voor roepingen te bidden.
Vandaar dit gebed bij de preekstoel:
Heer God, Gij houdt nooit op om de mensen ter harte te nemen. Wij vragen U: laat altijd opnieuw jonge en oudere mensen door Uw Zoon Jezus aangesproken worden. Mogen er ook in onze tijd kandidaten zijn om hun leven aan U toe te wijden als priesterIn de Rooms-Katholieke Kerk is de priester een ongehuwde man die door de bisschop tot priester is gewijd, waardoor hij het recht heeft om de zes andere sacramenten toe te dienen: het doopsel, het vormsel, de biecht, de eucharistie, het huwelijk en de ziekenzalving., diakenIn de vroegchristelijke Kerk was de diaken een man of vrouw die gewijd was om de christelijke barmhartigheid (zorg voor armen, zieken, gevangenen, vreemdelingen) in de praktijk te brengen. In de loop der geschiedenis werd de diakenwijding een wijding die voorafging aan het priesterschap. Sinds het Tweede Vaticaans Concilie [1962-1965] werd het ambt van diaken nieuw leven ingeblazen. Nu is de ‘permanente diaken’ een man, gehuwd of niet, die naast de permanente zorg voor de zwakken, ook een rol heeft in predicatie en verkondiging. Hij mag ook twee sacramenten verzorgen: doopsel en ziekenzalving., kloosterzusterVrouwelijk lid van een religieuze orde, broederEen kloosterling die geen priester is., missionaris, pastoraal werker/ werkster, catechist … Mogen zij in gebed en in actie zich geheel aan U toewijden en zich van harte aan de Kerk en aan de mensen geven.
Is deze plotse, radicale ommekeer in het leven van deze twee mensen, te midden van hun drukke beroepsactiviteiten, ook voor u geen uitnodiging tot bezinning over de invulling van uw leven?
‘Kom en volg Mij’
