Het vieringaltaar: kleuren geven de toon aan

Sinds het Tweede Vaticaans ConcilieEen grote vergadering van kerkelijke ambtsdragers, voornamelijk bisschoppen, onder leiding van de paus, om beslissingen te nemen betreffende het geloof, de kerkelijke gebruiken, enz. Een concilie wordt meestal vernoemd naar de plaats waar het werd gehouden. Voorbeelden: het Concilie van Trente [1635-1653] en het Tweede Vaticaans Concilie [1962-1965], wat voorlopig ook het laatste concilie is. (1962–1965) staat in een kerk bij voorkeur één altaarHet altaar is het centrale meubel in de Eucharistie. In oorsprong is een altaar een offertafel. Dit past in de theologische visie dat Jezus zichzelf geofferd heeft, door zijn kruisdood, om de mensheid te verlossen, zoals dit symbolisch wordt uitgebeeld op het schilderij “Het Lam Gods” van de gebroeders Van Eyck. In de huidige tijd wordt het altaar dikwijls omschreven als “de tafel van de Heer”. Hierbij verwijst het altaar naar de tafel waaraan Jezus en zijn leerlingen zich bevonden bij de instelling van de Eucharistie tijdens het Laatste Avondmaal. Net zoals Jezus en zijn leerlingen toen, verzamelen de priester en de gelovigen zich rond deze tafel met brood en wijn. centraal, ten teken van de ene kerkgemeenschap die zich verzamelt rond Christus. Omdat een feesttafel stijlvol hoort te zijn, wisselen sierlijke antependia of ‘voorhangsels’ elkaar af, conform de kleuren van het liturgische jaar. Sommige van de 18de-eeuwse laat barokke exemplaren vormen een volledige set textielstukken samen met de kazuifelMouwloos gewaad dat de priester boven de albe en de stool draagt tijdens de mis. van de priesterIn de Rooms-Katholieke Kerk is de priester een ongehuwde man die door de bisschop tot priester is gewijd, waardoor hij het recht heeft om de zes andere sacramenten toe te dienen: het doopsel, het vormsel, de biecht, de eucharistie, het huwelijk en de ziekenzalving., een kelkvelumEen gekleurde doek [meestal in de aangepaste liturgische kleur] waarmee de kelk wordt afgedekt vóór de eigenlijke eucharistie., een beurs en soms zelfs een Mariakleed.

De kleur voor de gewone tijd van het jaar is groen. Daarom zijn de panelen van het vieringaltaar, die afkomstig zijn van een rustaltaar voor de processie, in het groen geschilderd. Vooraan prijkt het hart en achteraan het anker, terwijl de derde goddelijke deugd, het geloof, verbeeld wordt door de geconsacreerdeIn de Rooms-Katholieke Kerk het moment waarop tijdens de eucharistie door het uitspreken van de sacramentele woorden het brood en de wijn veranderen in het lichaam en het bloed van Jezus, de zgn. transsubstantiatie. hostieEen schijfje brood van ongezuurd tarwemeel dat volgens het Rooms-Katholieke geloof tijdens de eucharistie het lichaam van Christus wordt., hetzij gevat in de monstransEen versierde glazen houder op een voetstuk, waarin in een geconsacreerde hostie kan worden geplaatst, ter aanbidding. In het algemeen zijn er twee soorten monstransen: de stralenmonstrans en de torenmonstrans, waarbij de naam verwijst naar de vorm van het voorwerp. De torenmonstrans is erg verwant met de reliekhouders, die erg populair waren vóór de aanbidding van het Heilig Sacrament een hoge vlucht nam. op het toenmalige rustaltaar, hetzij nu in de eucharistieviering zelf.

In ingetogen perioden, zoals de voorbereidingstijd van de adventVoorbereidingstijd voor Kerstmis. Deze periode begint de 4 zondag voor Kerstmis. voor KerstmisHet feest waarop de geboorte van Jezus wordt herdacht. Dit feest wordt altijd op 25 december gevierd. en vooral in de sobere veertigdagentijd van de vastenDit is de voorbereidingstijd op Pasen, die ook wel de Veertigdagentijd wordt genoemd. Hij begint op Aswoensdag en eindigt op de zaterdag voor Pasen. Wanneer men de 6 zondagen van de vasten niet meetelt, heeft men zo 40 dagen waarin christenen worden geacht om soberder te leven. De laatste week van de vasten noemt men de Goede Week. voor PasenHet feest waarop wordt gevierd dat Jezus verrezen is op de 3 dag na zijn kruisdood. Dit wil zeggen dat Jezus ondanks zijn sterven verder leeft. Dit feest wordt gevierd op de 1 zondag na de 1 volle maan van de lente., wordt de versiering zoveel mogelijk verwijderd en is de liturgische kleurDe kleur van o.a. de kazuifel, de dalmatiek en de stool varieert volgens de tijd van het jaar. De belangrijkste liturgische kleuren zijn: groen: dit is de standaardkleur paars: in tijden van boetedoening en verwachting, nl. de advent en de vasten. wit: op de hoogfeesten zoals Kerstmis en Pasen rood: op de feesten van de Heilige Geest [zoals Pinksteren en het vormsel] en op bijzondere feesten van martelaren. paars. Drie reusachtige purperen doeken onttrekken het hoofdaltaar dan aan het oog.

De kostbaarste antependia zijn bedoeld voor de voorname feesttijden van Kerstmis en Pasen, wanneer de hoofdkleur goudgeel is. Zo is er een van Chinese zijde (en dito design), geborduurd met tal van vogels, insecten en andere dieren. Het kostbaarste exemplaar in hoogbarokke stijl is afkomstig uit de Sint-Filippuskerk van het voormalige Spaanse Zuidkasteel. Het hele veld van het zilverlaken is versierd met reliëfborduurwerk: krullend rankwerk in gouddraad die uitloopt op overvloeds hoornen, rijkelijk beladen met allerlei vruchten in veelkleurige zijde. Het centrale motief is een barokke kelkVergulde metalen beker, meestal op een voet, die de priester tijdens de eucharistie gebruikt voor de wijn. in hoogreliëf, geborduurd rond een (houten) kern in gouddraad.

Voor PinksterenHet feest, 50 dagen na Pasen, waarop de nederdaling van de Heilige Geest wordt gevierd. Hiermee wordt verwezen naar het verhaal uit de Handelingen van de Apostelen waarin de leerlingen na de dood van Jezus ervaren hoe de Heilige Geest zich in de vorm van vlammende tongen manifesteert. Het gevolg is dat zij uit hun beslotenheid treden en beginnen te preken in de talen van hun toehoorders. Eigenlijk wordt op die manier het begin van de Kerk gevierd., het feest waarop de apostelenDit is de naam die men geeft aan de voornaamste twaalf leerlingen van Jezus, die door Hem gezonden werden om het evangelie te verkondigen. Bij uitbreiding wordt de term ook gebruikt voor andere verkondigers, zoals Paulus en Pater Damiaan (“De apostel der melaatsen”). voor het eerst weer in vuur en vlam stonden om Jezus’ boodschap te gaan verkondigen, is de kleur rood, net zoals voor de feestdagen van martelarenIemand die weigerde zijn/haar geloof af te zweren en daarom werd gedood. Veel martelaren zijn ook heiligen. wier bloed ooit gevloeid heeft. De sierlijke geborduurde 18de-eeuwse antependia met hun warme, rode kleur zijn dan ook de kleuren voor de gemartelde patroon heiligeDit is een titel die de Kerk aan een overledene toekent die bijzonder rechtschapen en gelovig heeft geleefd. In de Rooms-Katholieke en de Orthodoxe Kerk mogen heiligen worden vereerd (niet aanbeden). Een aantal heiligen zijn ook martelaren. Andreas.

Omdat Maria zuiver en vol hemelse genade is, past voor haar feesten de combinatie blauw en wit. Het zwart dat vooral voor het Tweede Vaticaans Concilie in gebruik was bij uitvaarten, bevat vaak de mooie symbolische combinatie met goudgeel (voor het kruis, de banden en de zomen van een kazuifel), wat staat voor hemelse vreugde door alle rouw en verdriet heen.

Decoreren in een monumentale kerk is echter niet zonder gevaar, zo blijkt uit het dodelijke ongeluk van de suisse Joseph De Strycker aan het hoofdaltaar in 1928.