Antwerpen, Kerken en Toerisme
Toerismepastoraal, Bisdom Antwerpen (TOPA vzw)

De Antwerpse Sint-Andrieskerk, een openbaring.

Het koorgestoelte en de 36 heiligen

Naar analogie met de kloosters en de kapittels plaatst men in de parochiekerken voor de clerus en de kerkelijke medewerkers een koorgestoelte voor een beperkt deel van het getijdengebed. De figuren op de handvaten, het bandwerk en de reliëfs boven de zittertjes van de onderste rijen vertonen 16de-eeuwse maniëristische karakteristieken, terwijl de reusachtige klauwen als voetstuk van de beschotten een element van de hoogbarok zijn.

Na de opheffing van de Sint-Salvatorabdij, die naar haar stichter ook wel Pieter Pot abdij wordt genoemd, hebben de zogeheten Relieken van 36 Heiligen in 1802 een onderkomen gevonden in de Sint-Andrieskerk. De 36 paneeltjes van Theodoor Boeyermans (17de eeuw) met de voorstelling van de heiligen sieren de lambrisering van het koor gestoelte (k) (2 x 14) en van het broederschapsgestoelte in de zijbeuken (b) (2 x 4). De identificeringscartouche vermeldt hun kerkelijke feestdag, die overeen komt met hun sterfdag indien deze gekend is. (indien hun sterfdag niet gekend is wordt hun feestdag vermeld)

Dit zijn de 36 heiligen:

Sint-Adrianus, martelaar, Romeins officier († 304) · (8 september)

Sint-Agatha, maagd en martelares, Sicilië (3de eeuw) · (5 februari)

Sint-Agnes, maagd en martelares, Rome († 304) · (21 januari)

Sint-Alexius, asceet, Rome († 417), (17 juli)

Sint-Anselmus, kerkleraar, aartsbisschop van Canterbury · († 21 april 1109)

Sint-Augustinus van Canterbury, ‘apostel van Engeland’, aartsbisschop · († 26 mei 604)

Sint-Barbara, maagd en martelares († 306, Heliopolis, Egypte) · (4 december)

Sint-Bartolomeüs, apostel en martelaar Armenië († ca. 70) · (24 augustus)

Sint-Benedictus, ordestichter, Monte Cassino († 21 maart 543/7)

Sint-Blasius, martelaar, bisschop Armenië († 316) · (3 februari)

Sint-Catharina, maagd en martelares, Alexandrië (4de eeuw) · (25 november)

Sint-Cecilia, maagd en martelares, Rome († 230) · (22 november)

Sint-Christina, maagd en martelares, Toscane († 304) · (24 juli)

Sint-Cunera, maagd en martelares, gezellin van de heilige Ursula · (12 juni)

Sint-Dorothea, maagd en martelares, Rome († 303) · (6 februari)

Sint-Egidius, kluizenaar, abt Provence (Gilles = Egidius) († 721) · (1 september)

Sint-Elisabeth van Hongarije, Thüringen, († 19 november 1231, Marburg)

Sint-Felicitas, martelares, Rome († 162) · (23 november)

Sint-Gertrudis van Oosten, Delft († 6 januari 1358)

Sint-Hathebrandus, monnik Friesland, († 1198) · (30 juli)

Sint-Hyacinthus van Polen, dominicaan, († 1257, Krakau) · (16 augustus)

Sint-Ignatius van Antiochië, bisschop en martelaar, († 110, Rome) · (1 februari)

Sint-Ivo, jurist, Bretagne († 19 mei 1303)

Sint-Josaphat, Indische prins, asceet · (27 november)

Sint-Juliana van Cornillon, maagd, priorin († 1258) · (5 april)

Sint-Lutgardis van Tongeren, maagd († 16 juni 1246)

Sint-Margaretha van Cortona, boetelinge, Toscane († 22 febr. 1297, Cortona)

Sint-Maria Egyptica, boetelinge, woestijn in Transjordanië (5de eeuw) · (9 april)

Sint-Maurus, eerste abt van de abdij te St. Maur-sur-Loire († 15 januari 584)

Sint-Moyses, Arabische kluizenaar Sinaïwoestijn, martelaar († ca. 395) · (28 augustus)

Sint-Paulinus van Nola, bisschop († 431) · (22 juni)

Sint-Pelagia, boetelinge, Antiochië (5de eeuw) · (8 oktober)

Sint-Placidus, benedictijn, martelaar (6de eeuw, Messina) · (5 oktober)

Sint-Rochus, Montpellier, bedevaarder († 1327) · (16 augustus)

Sint-Scholastica, maagd en abdis bij Monte Cassino, († 543) · (10 februari)

Sint-Thecla, maagd en martelares, Seleucië (1ste eeuw) · (23 september)

In de luister rijke processies van weleer werden de relieken mee gedragen in een enorme draagkast, bestaande uit onder meer een monumentaal zilveren schrijn  (Jan Verschuylen, 1845) met extra draagstokken voor liefst 16 man; lange tijd waren dat gendarmes van de kazerne in de Korte Vlierstraat. Ter gelegenheid van het jaarlijkse feest werd voor dit schrijn midden in de kerk een enorme sokkel geplaatst met daarop de 36 paneeltjes. Nu staat het reliekschrijn achteraan in de zuidbeuk.

Acht extra heiligen

Omdat heiligheid een haalbaar ideaal blijft van alle tijden, zijn de 28 barokke schilderijtjes in het koorgestoelte aangevuld met acht foto-afbeeldingen van meer recente heiligen. Aan de noordzijde zijn dat belijders:

Moeder Teresa (1910–1997), stichteres Zusters van Naastenliefde en Nobelprijswinnaar voor de vrede in 1979.

Don Bosco (1815–1880), patroon van de jeugd, stichter van de salesianen.

Thomas More (1478–1535), humanist, filosoof, schrijver onder meer van Utopia,  kanselier van Engeland, als trouwe katholiek onthoofd door Hendrik VIII.

Josemaria Escriva de Balaguer (1902–1975), stichter van de lekenbeweging Opus Dei.

Aan de zuidkant gaat het om mensen die hun inzet met de dood hebben bekocht, soms als martelaar:

Pater Damiaan De Veuster (1840–1889), missionaris, apostel van de melaatsen op Molokai (Haïti).

Edith Stein (1891–1942), karmelietes van joodse origine, omgekomen in een naziconcentratiekamp.

Maximiliaan Kolbe (1894–1941), minderbroeder, die in het naziconcentratiekamp van Auschwitz de plaats innam van een ter dood veroordeelde huisvader.

Moeder Maria van Jezus (1841–1884), stichteres van de dochters van de H.H. Harten van Jezus en Maria, met klooster aan de Merodelei in Berchem. Zij werd vermoord.

… en een spiegel

Ten slotte wil een spiegel je de 37ste heilige voorhouden. Wie, zo vraag je je af, mag dat wel zijn? Kijk maar eens goed, dan zie je misschien een kandidaat… ‘Ik? / Me ?’

Een selectie...