De calvarietuin: op bede-vaart ‘achter de hoek’

Omdat volgens de joodse traditie Adam bij de Calvarieberg net buiten Jeruzalem begraven ligt, was dit voor de christenen een welgekomen gegeven om het skelet van Adam (Ad) als symbool van de dood weer te geven onder de voet van het kruis, dat staat voor (de hoop op) het eeuwig leven. Diezelfde (oude) Adam, naakt en met de schop van zijn arbeid (Ad), kijkt hier als levende op naar de ‘nieuwe Adam’, zoals Jezus Messias wordt genoemd (Rom. 5:14-21; vooral 1 Kor. 15:22.45-49).

In de spelonk onder het kruis houdt Maria (M) haar gestorven Zoon (JC) op de schoot en beweent Hem: de Piëta. Het liefdeoffer van Jezus wordt symbolisch herhaald door de pelikaan die zijn borst doorprikt om zijn ingewanden als laatste redmiddel aan zijn jongen te geven om er zich mee te voeden en zo te overleven.

Jezus’ ontzielde lichaam (Willem I Kerricx) ligt ontroerend ‘levensecht’ opgebaard in de grot op het gelijkvloers: het Heilig Graf. De Romeinse (helmboswuivende) soldaat Longinus (V3), die Jezus’ hart doorstoken heeft, hoort eerder thuis bij de Calvarie, boven op de berg, maar verbeeldt hier eigenlijk de schildwacht bij het graf.

Ten slotte wordt Jezus’ verrijzenisDit is de kern van het christelijk geloof, nl. dat Jezus op de derde dag na zijn kruisdood uit het graf is opgestaan en verder leeft. Dit wordt gevierd met Pasen. ‘in levende lijve’ (door Michiel I van der Voort) in beeld gebracht in de scène van zijn ontmoeting (JC) met Maria Magdalena (MM) in de tuin – het evangelieEén van de 4 Bijbelboeken waarin het optreden van Jezus, zijn dood en opstanding centraal staan. De 4 evangelisten zijn Mattheüs, Marcus, Lucas en Johannes. Letterlijk betekent evangelie ‘Goed Nieuws’/‘Blijde Boodschap’. Met deze term wordt de kernboodschap van deze boeken aangeduid. van de dagmis van PasenHet feest waarop wordt gevierd dat Jezus verrezen is op de 3^de dag na zijn kruisdood. Dit wil zeggen dat Jezus ondanks zijn sterven verder leeft. Dit feest wordt gevierd op de 1^ste zondag na de 1^ste volle maan van de lente. (Joh. 20:14-17). Van dat grote mysterie, dat Hij de dood overwonnen heeft, wordt zij de kroongetuige. Aanvankelijk denkt ze dat het de tuinman is, vandaar Zijn spade. Wanneer zij Hem herkent, wil ze Hem vanuit haar ongeloof betasten, maar ze krijgt te horen: “Raak Mij niet aan” (‘Noli me tangere’, de traditionele benaming voor dit tafereel). Uit ontzag doet ze een lichte kniebuiging en kruist ze de armen.

De vier evangelisten, die het relaas op schrift hebben vastgelegd, staan, herkenbaar aan hun gevleugelde symbool, met hun schrijfmateriaal zijdelings van de tuin. Johannes (Ev2) en Lucas (Ev3) zijn aan het schrijven; Matteüs (Ev1), kijkt hemelwaarts. Marcus (Ev4) houdt een schriftrol met daarop het aanvangvers van zijn evangelie.

De voornaamste twee apostelenDit is de naam die men geeft aan de voornaamste twaalf leerlingen van Jezus, die door Hem gezonden werden om het evangelie te verkondigen. Bij uitbreiding wordt de term ook gebruikt voor andere verkondigers, zoals Paulus en Pater Damiaan (“De apostel der melaatsen”). (A), Petrus en Paulus, staan in de rechtse engelenrij. Ze zijn herkenbaar aan hun fysionomie en aan hun respectievelijke attributen – twee sleutels en een zwaard – en ze houden elk een schriftrol.

Bij Petrus (A1) leest men uit zijn eerste brief:

“CHRISTUS HEEFT VOOR ONS GELEDEN. I Petr. II. 21”
“DOOR DE VERRYSENISSE JESU CHRISTI. I Petr. III. 21”

Bij Paulus (A2) uit zijn brieven:

“CHRISTUS IS GESTORVEN ENDE VERRESEN. Rom. XIV,9”
“WIJ PREDIKEN DEN GECRUYSTEN CHRISTUS. I Cor. 1,23”

Verder treden alle profeten op, de ‘grote’ (P) en de ‘kleine’ (p), om Jezus’ liefdeoffer op Calvarie aan te kondigen met een van hun citaten, in het Nederlands nog wel.

Dat de dominicanen een bijzondere voorliefde koesterden voor Maria Magdalena (MM), blijkt uit haar aanwezigheid hier tot driemaal toe, waaronder de verschijning van de paasochtend. De reden is, dat Maria Magdalena, die verscheidene nieuwtestamentische figuren in zich verenigt en ook de rol van ‘Maria’, de zus van Lazarus en Marta vervult, in de Zuidelijke Nederlanden (tot het begin van de 19^de eeuw) de patrones van de dominicaanse derde orde was. Dat patronaat houdt verband met de geschiedenis van de orde, die sinds 1295 tot aan de vernieling door de Franse Revolutie het bedevaartsoord Ste. Baume bedient. Nadat Maria Magdalena samen met Lazarus en Marta – aldus de legende – aan land was gegaan in Saintes-Maries-de-la-Mer, trok ze zich uit berouw voor haar zondig leven terug in ‘Sainte-Baume’ (‘baoumo’ is het Provençaals voor ‘grot’). Geflankeerd door haar broer en zus op het eerste platform van de ‘berg’, ligt zij als boetelinge in de grot over de uitersten te mediteren aan de hand van een doodshoofd (en oorspronkelijk ook van een kruis in de linkerhand). Misschien symboliseert de mysterieuze pauwachtige vogel haar ijdelheid. Haar voornaamste attribuut is het vaasje met kostbare balsem, waarmee zij in het huis van Simon de Farizeeër Jezus’ voeten begoot en dat eveneens verwijst naar haar voornemen om op paasmorgen Jezus’ dode lichaam te balsemen. In die grot leefde ze dertig jaar in gebed en eenzaamheid. Volgens de legende kreeg zij bijstand van de aartsengel Michael (E) die, gekleed als (helmboswuivende) Romeinse soldaat, gewapend met een kruisstaf en een vlammend zwaard, de draak (Dra) die er woonde, verdreef. Diezelfde afwerende kracht wordt toegeschreven aan haar zus Marta van Bethanië (Mta), die het kruis als wapen in de hand houdt. Haar broer Lazarus (L), die als bisschopPriester die de leiding heeft van een bisdom. Zie ook aartsbisschop. zegent, houdt het zwaard van zijn onthoofding. Op weg naar het Heilig Land doet ook menige bedevaarder Sainte-Baume aan, onder meer paterPriester die lid is van een religieuze orde. Jaak Pussens in 1633.

Ten slotte wordt Maria Magdalena, tegen de traptoren, getrouw aan haar legende, door de engelen zeven maal per dag in verrukking boven de wolken geheven om er de hemelse muziek te aanhoren totdat ze definitief hemelt.